Tegelenaren in de Arbeitseinsatz

Update op 21 april 2024

In dit artikel beschrijven we de Collectie Arbeidsinzet van het Rode Kruis, we lichten enkele Tegelse personen eruit en we tonen een namenlijst van de 250 Tegelse mannen en vrouwen die in de collectie te vinden zijn. We vragen over de personen die werden ingezet meer informatie over hun tewerk stelling in Duitsland. Iedere hulp is welkom!

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden jonge mannen en vrouwen uit door Duitsland bezette gebieden gedwongen om in de nazi-Duitse oorlogseconomie Duitse mannen te vervangen die als soldaten dienden. Ook uit Tegelen en Steyl zijn inwoners ingezet in Duitsland. In de eerste jaren gebeurde dit met een salaris. In de laatste jaren werden inwoners steeds vaker verplicht te werken zonder vergoeding. Het Nederlandse Rode Kruis (NRK) verzamelde na de oorlog gegevens van de tewerkgestelden. Deze Collectie Arbeidsinzet is recent online gekomen op de website van het Nationaal Archief. We vinden daar ook gegevens van meer dan 250 mannen en vrouwen uit Tegelen en Steyl. En er ontbreken er nog velen op de lijst.

Onze leden Sjeng Ewalds en Jos Wolbertus duiken hier momenteel in. We zijn op zoeken naar meer informatie over deze mannen en vrouwen en hun periode van de Arbeitseinsatz. Dit kunnen persoonlijke (overgedragen) verhalen zijn (vertellingen, dagboeken, etc.), documenten (overeenkomsten/Bescheinigung, loonstroken) en/of foto’s. We horen het graag.

Onderstaande verhalen zijn samengesteld door Sjeng Ewalds en Jos Wolbertus. 

Deze pagina bevat informatie over:

1. Collectie Arbeidsinzet
2. Zuckerfabrik Grosz Mahner in Salzgitter waar 7 Tegelenaren werden ingezet
3. Krupp Essen, een kleine Tegelse kolonie waar 24 Tegelenaren te werk werden gesteld
4. Joachim Beurskens (1918-1987)
5. Wiel van Eijk (1921-1985)
6. Andreas D’Heur (1861-1945)
7. Vader Gerhard (1890) en zoon Gerard Ficker (1924)
8. Frits Gielen (1909)
9. Piet Broekman (1916-1978)
10. Wiel (1918) en Frits (1925) Bongaarts
11. Mathieu Cleophas (1909-1991)
12. Baer Pelzer (1916-2001)
13. Pierre Stoffels (1918-1992)
14. Josef Hamakers (1924-1944)
15. Cornelis Houthooft (1907-1945)
16. Frans Meijboom (1914-1997)
17. De neven Joseph (1909-1945) en Alphons (1908-1994) Kreykamp
18. Wilhelm Jozef Martens (1918-1950)
19. Frans Engelen (1927-1992)
20. Lijst Tegelse mannen en vrouwen in Arbeitseinsatz

 

0.- Bedrijven die we niet kennen

We missen nog veel verhalen. Zo zijn diverse Tegelenaren ingezet bij bedrijven die we nu niet meer kennen. De lijsten die het Nationaal Archief op haar website heeft gepubliceerd inzake arbeidsinzet zijn veelal opsommingen van bedrijven met hun “medewerkers” waarvoor een bijdrage aan de Krankenkasse, de ziektekostenverzekering, is betaald. Veel van deze lijsten zijn opgesteld door de ambtenaren in de omliggende gemeentes. Helaas zijn bij de namen van de bedrijven, buiten de bedrijfsnaam, geen verdere gegevens bekend. Daardoor lopen ook wij vast. De genoemde namen hieronder staan op lijsten van de gemeente Mönchen Gladbach en Kempen. Dat wil niet zeggen dat de bedrijven hier gevestigd waren, Vele dorpen rondom Mönchen Gladbach en Kempen horen hier ook bij. En als er geen vestigingsplaats bij staat is het erg lastig zoeken. Daarbij komt ook nog dat het veelal kleine bedrijven zijn die vaak niet meer bestaan. Onderstaand wat namen van bedrijven waarvan we weten dat er Tegelenaren zijn ingezet voor de Arbeidseinsatz in omgeving Mönchen Gladbach en Kempen, maar we weten niet precies waar. Mocht u naar aanleiding van deze lijst meer informatie hebben horen we dat graag.

• Hendrix Peter L, 29.07.1910, onbekend bedrijf Mormels
• Hendricks Peter Johannes, 26.02.1900, onbekend bedrijf Güsken
• Hendricks Hendrick, 13.09.1876, onbekend bedrijf Leyendecker
• Hendricks Anton, 10.07.1907, onbekend bedrijf Leyendecker
• Hekkens M., 23.06.1911, onbekend bedrijf Van Boxtel
• Horck van Christiaan, 16.02.1902, onbekend bedrijf Sander
• Hovens Jakob, 08.03.1924, onbekend bedrijf Hovers
• Hovens Ch., 19.03.1914, onbekend bedrijf Pegels
• Linssen Anne, 12.01.1923, onbekend bedrijf Wefers
• Leenen Johannes, 30.01.1916, onbekend bedrijf Kreuzburg
• Leenen Peter, 13.12.1919, onbekend bedrijf Kothen
• Post Willem Hendrik, 29.10.1923, onbekend bedrijf Hurtz
• Weber Gerhard, 27.11.1922, onbekend bedrijf Hoeveler
• Zo staan er nog verschillende namen bij andere “Kreisen” van Tegelenaren die ingezet zijn om de Duitse industrie op gang te houden maar waarvan onduidelijk is waar zij zich precies bevonden.

 

Mocht u informatie hebben over uw familielid of anderen betreffende arbeidsinzet dan horen wij dit graag via info@hktegelen.nl

 

1.- Collectie Arbeidsinzet

Na de oorlog heeft het NRK gegevens verzameld over Nederlanders die in Duitsland te werk zijn gesteld. Een groot deel van het NRK archief is verloren gegaan. Je zult dus niet altijd de naam vinden die je zoekt. Bijna alle gegevens zijn afkomstig uit Duitsland. Je vindt dus geen gegevens over Nederlanders die in Nederland (bijvoorbeeld vliegveld Venlo), Frankrijk (Atlantikwall) of andere Europese landen tewerk zijn gesteld. Verder staan er ook personen in met de Nederlandse nationaliteit die, soms al lang, in Duitsland woonden of verbleven, bijvoorbeeld i.v.m. werk of huwelijk.

In de indexen staan soms spelfouten, die kunnen niet gecorrigeerd worden. Als de persoon is geboren na 1922 en overleden is buiten Nederland, staat deze ook niet in de overzichten.

Het zijn bijna alleen namenlijsten met geboorteplaats, soms met huisadres. Je kunt zien waar de personen tewerk gesteld zijn. Soms staat het bedrijf vermeld, soms de fabriek, soms met adres, soms de tijd die men er verbleef, soms de gemeente, soms met een kleine toelichting, zoals “niet terug gekeerd verlof”. Soms gaat de lijst over een opname in een ziekenhuis.

Er staan dus geen uitgebreide verhalen over de betrokkenen. Maar toch kan het informatie geven waarmee verder onderzoek mogelijk wordt. Zeker als je weinig weet over de gezochte persoon. Enkele voorbeelden met dank aan Sjeng Ewalds en Jos Wolbertus.

 

2.- Zuckerfabrik Grosz Mahner in Salzgitter

Bij de namenlijst in het nationaal Archief over de arbeidsinzet bij deze fabriek staan bij haar naam diverse documenten met namen van mannen uit Tegelen. Hoewel er aan deze kant van de Maas geen kerkrazia’s plaatsvonden, staan er toch 7 Tegelenaren op deze lijst. Mogelijk waren zij ondergedoken aan de andere kant van de Maas of waren zij in de regio, of toch in Tegelen, op 7 of 8 oktober opgepakt. Wie waren deze Tegelenaren?

1. George RM van Basten Batenburg *18-02-1924 Kasteellaan 4 Tegelen Ongehuwd
2. Eugene OHM van Basten Batenburg *07-03-1926 Kasteellaan 4 Tegelen Ongehuwd
3. HHJ op het Broek *18-08-1899 Gasthuisstraat 56 Tegelen Gehuwd, 5 kinderen
4. Peter Paulus Lücker *06-10-1894 Hoogstraat 4 Tegelen Gehuwd, 4 kinderen
5. L.M.Huys *25-11-1926 Spoorstraat 74 Tegelen Ongehuwd
6. Theodorus Schell *02-10-1891 Steylerstraat 48 Tegelen Gehuwd, 5 kinderen
7. Jac.Hub Schell *28-11-1924 Steylerstraat 48 Tegelen Ongehuwd.

Verder vinden we nog op de arbeiderslijsten van de fabriek:
– Hendrik G ter Brok *17.06.1889.

Een brief is van het “Deutches Roter Kreuz” (DRK) aan het Nederlandse Rode Kruis (NRK). Het blijkt dat zij te werk gesteld waren bij de “Zuckerfabrik” in Gross-Mahner bij Sallzgitter. Dat ligt onder Braunschweig bijna 400 km van Tegelen verwijderd. Op de lijst staan in totaal 150 namen.  Deze mannen zijn 8-10-1944 opgepakt bij de kerkrazia’s aan de overkant van de Maas in Noord en Midden-Limburg. Het vertrek was zo gehaast verlopen dat ze onvoldoende kleren mee konden nemen. In een eerste document in het Nationaal archief vraagt het Duitse Rode Kruis het Nederlandse Rode Kruis om de familieleden in te lichten over hun verblijfplaats en doet het verzoek om kleren en levensmiddelen op te sturen.

De Kerkrazia’s in Noord en Midden Limburg in het najaar van 1944 staan uitvoerig beschreven in het boek van Fred Cammaert uit 1996 met de titel “Sporen die bleven”. Achter in het boek staan de namenlijsten van gedeporteerden uit de diverse dorpen. Er staan 150 namen in de brief van het DRK. Zij komen uit Sevenum 51, Grashoek 46, Helden 17, Helenaveen 8, Deurne 8 en nog enkele dorpjes.

George was dus samen met zijn jongere broer Eugene van Basten Batenburg. Eugene is 11-6-2020 overleden in Beegden. Van de familie Schell waren het vader en zoon.

Een tweede document is van de “Oberbürgermeister” in Watenstedt-Salzgitter aldaar met een lijst met namen van tewerkgestelden in de suikerfabriek gedurende de oorlog. Daarin staat dat zij van 13-10-1944 tot 28-11-1944 “Beschäftigt” waren op de suikerfabriek. Waar zij in de maanden erna te werk gesteld waren, kunnen we niet uit de papieren halen.

Een derde document meldt dat George van Basten Batenburg in het ziekenhuis (Städt.Krankenhaus Drütte im Über-Braunschweig) is opgenomen geweest van 25 tot 30-12-1944. De reden waarvoor staat helaas niet vermeld. Na een week kon hij blijkbaar weer terug naar zijn werk.

Op bladzijde 199 tot en met 201 beschrijft Cammaert in zijn boek het leven in de suikerfabrieken rond Salzgitter.
De eerste indrukken bij aankomst in Gross-Mahner waren vreselijk. We zagen daar Russen, Polen en Italianen, gehuld in lompen en met opgezwollen ledematen. Ze zagen er miserabel uit, geheel vermagerd en verarmd. Het merendeel kwam terecht in een smerig, van luizen vergeven barakkenkamp bij de fabriek. Er was vaak luchtalarm, soms gevolgd door bombardementen. Schuilen in Gross-Mahler was uit den boze. Met knuppels sloegen de bazen hun dwangarbeiders uit de bunker, terug de fabriek in. Voor zover zij na de bietencampagne niet werden overgeplaatst, moesten zij de fabriek poetsen en puin ruimen, tot in de verre omtrek. Sommigen moesten bij de gemeentewerken gaan werken, anderen moesten hout kappen in de omringende beukenbossen. De grootste pechvogels werden naar de ijzergieterijen van de Hermann-Göring-Werke gestuurd waar altijd arbeidskrachten nodig waren. Een aantal dwangarbeiders werd naar Polen doorgestuurd.
Rond 12 april 1945 kwamen de Amerikaanse pantsereenheden ter plaatse en was men bevrijd.

Deze zeven Tegelenaren zijn allen weer in Tegelen teruggekeerd.
Velen van hun zullen, na terugkomst, geprobeerd hebben om hun normale leven weer op te pakken. Bekend is dat de meesten niet spraken over deze uiterst ingrijpende ervaringen. Ook voor George van Basten Batenburg is de oorlog nog niet over. Hij vertrekt naar Nederlands-Indië waar hij als reserve luitenant bij het KNIL diende. In 1952 vraagt hij in Indië nog een paspoort aan en wordt als zijn beroep “planter“ genoemd.

 

3.- Krupp Essen, een kleine Tegelse kolonie

Ook Gerard Adams (30-7-1921 – 12-04-2009) werd voor de arbeidsinzet opgepakt. Zijn bestemming blijkt, volgens bovenstaand document, de gietstaalfabriek van de Firma Krupp te zijn geweest.

Maar Gerhard Adams was niet de enige Tegelenaar die bij gigantische staalfabriek werkte. In de lijsten, beschikbaar gesteld door het Nationaal Archief, vinden wij buiten Adams:

• Beurskens, Peter 19-03-1923
• Bongaarts, Wiel 26-11-1918 (zie ook apart verhaal verderop)
• Bongaerts, Willem 23-11-1922
• Cruysberg, Frits 25-7-1920
• Deinum v, Johannes 14-7-1920
• Dijk van, Mathias 25-3-1917
• Doesborg, Johan 113-1923
• Eijk van, Paulus 1-12-1918
• Faassen, Jakobus 31-10-1915
• Faassen, Johannes 6-3-1924
• Göppel, Jakobus 6-11-1922
• Hendriks, Wilhelmus 4-5-1922
• Holtman, Jakobus 9-4-1923-
• Hovens, Cuno 27-4-1912
• Jansen, Gerardus 10-3-1920
• Jomel van, JJ 15-4-1912
• Joosten, Peter 12-1-1924
• Roermermann, Mathias 18-9-1916
• Saelmans, Stephan 9-1-1921
• Verlinden, Hendrik 28-6-1922
• Verscharen, Jacobus 24-3-1907
• Vervoort, Lambertus 23-11-1922
• Willemsen, Martinus 16-5-1922

Namen en geboortedata zoals geschreven zijn letterlijk overgenomen. Schrijfwijze en geboortedatum personen kan afwijken. Het kwam regelmatig voor dat arbeiders valse namen cq geboortedata opgaven.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden hier in totaal meer dan 35.000 arbeiders ingezet. Van deze 35.000 kwamen er 3005 uit Nederland waaronder dus ook uit Tegelen.

Krupp was al lang betrokken bij de productie van oorlogsmateriaal. Al in 1934 en 1936 bezoekt Hitler de fabriek en de fabriek profiteert hiervan door grote orders binnen te slepen. In 1937 bezocht Hitler, nu vergezeld van Mussolini, de fabriek voor de derde keer.

Arbeiders kregen in het begin een arbeidscontract aangeboden. Men kon kiezen tussen een half jaar of een geheel jaar. Veel arbeiders die het contract uitdienden kwamen niet meer terug. Vertrok men eerder dam de contractdatum aangaf werd dit als “Vertragsbruch”aangezien. Dit gold ook voor Gerard Adams die het zelfs na een dag al heeft gezien.

Al voor de oorlog produceerde Krupp militaire vrachtwagens.  In de gietstaalfabriek, waar Adams blijkbaar een dag heeft gewerkt, werden ontstekers voor bommen gemaakt. In 1944 moesten de meeste vaste medewerkers ingezet worden om als soldaat de fronten te gaan bewaken. In plaats van geschoold personeel kreeg Krupp slechts enkele honderden Hongaarse vrouwen toebedeeld.

In 1943 werd de gietstaalfabriek voor het eerst aangevallen. Maar liefst 30.000 bommen vielen op zowel de fabriek alsook op de omringende woonwijken. In totaal is de fabriek 55 keer gebombardeerd. Een derde werd totaal vernield en nog een derde gedeeltelijk. Na de oorlog werd de fabriek grotendeels door de geallieerden ontmanteld.

.

 

4.- Joachim Beurskens (1918-1987)

Joachim Beurskens begint op 13 juni 1943 bij de firma Henschel und Sohn in Kassel. Volgens de namenlijst van de firma Henschel zou Beurskens als adres Insulindenlaan 27 in Vlaardingen hebben gewoond. Of dit klopt, kunnen we helaas niet meer controleren. Was hij daar ondergedoken of woonde hij daar bij familie of vrienden in? We weten het niet.

De fabriek kende een tiental grote woonkampen waar de duizenden arbeiders werden ondergebracht. De leefomstandigheden waren slecht, onderling contact tussen de verschillende kampen en met de burgerbevolking van Kassel was ten strengste verboden. Arbeiders werden verplicht een bepaald quotum te halen. Werd dit niet gehaald dan verbleef men enkele weken in een apart kamp. Bij meerdere straffen bestond de mogelijkheid dat men naar een concentratiekamp werd gebracht. De kampen waren overvol, ongedierte en dus ook infectieziekten waren aan de orde van de dag. Werkdagen bestonden uit twaalf uur in de fabriek en twaalf uur in het kamp. Er was water tekort en de bewakers van de kampen sloegen te pas en te onpas de arbeiders. Maaltijden bestonden vaak uit dunne aardappel- of koolraapsoep.

Hoewel we geen schriftelijke bevestiging hebben kunnen vinden bestaat de mogelijkheid dat Joachim Beurskens in het kamp Henschel IX aan de Inringshauserstrasze in Kassel werd geplaatst. Dit grote kamp werd midden 1943 gebouwd en was namelijk uitsluitend bestemd voor “west-arbeiter”. Mannen uit Frankrijk, Belgie, Luxemburg, Italie en Nederland (bron: www.389id.de).

Henschel und Sohn staat voor de oorlog bekend om de vervaardiging van vrachtwagens, locomotieven maar ook tanks zoals de Panzer en de Tiger tank.  Deze twee laatste worden de belangrijkste producten gedurende de tweede wereldoorlog. Deze productie maakt de fabriek een uitgelezen doelwit om te bombarderen. De geallieerden bombarderen Kassel, de fabrieken en de treinstations voortdurend.

Tussen 1940 en 1945 zijn er 40 grote bombardementen uitgevoerd waarin in totaal 470.000 bommen op Kassel en omgeving neerkomen. Het grootste bombardement vindt plaats op 22 oktober 1943. Kassel wordt compleet in de as gelegd door de vele bommen die die dag op de stad vallen. Gelukkig overleeft Joachim Beurskens, in tegelstelling tot 283 andere dwangarbeiders, de bombardementen wel.

Op 4 april 1945 wordt de stad overgenomen door de Amerikanen. Joachim maakt dit niet meer mee. Volgens de gegevens van Henschel is Beurskens op 31 maart met ”onbekende bestemming” vertrokken. Terug in Tegelen besluit hij in december 1950 om te emigreren naar Australië. In 1987 besluit hij, ernstig ziek, terug te keren naar Tegelen. Enkele weken na zijn terugkomst overlijdt Joachim Beurskens.

 

5.- Wiel van Eijk (1921-1985)

Op regel 3 van dit overzicht van arbeiders van de firma Dynamit in Lichtenau staat Wilhelm Gerard van Biyk, geboren 26-12-1921. In werkelijkheid is dit Wiel van Eijk, geboren 26-11-1921, woonachtig in Tegelen, Industriestraat 41. Of Wiel zijn naam en geboortedatum bewust verkeerd heeft opgegeven om represailles richting zijn familie te voorkomen of dat de Duitsers, gewoon de naam verkeerd geschreven hebben, is helaas niet bekend. Volgens de opgave zou Wiel van Eijk bij Dynamit in 1942 gewerkt hebben.

Diep verborgen in het bos bij Fuerstenhagen lag tijdens het Derde Rijk een van de grootste explosievenfabriek van Duitsland. Al in 1936 werd door DAG, Dynamit Aktien Gesellschaft, met de bouw van de gigantische fabriek begonnen en in 1938 kon de productie van TNT worden opgepakt. De arbeidsomstandigheden waren verschrikkelijk. Zonder beschermingsmiddelen moesten gevangenen en dwangarbeiders werken met zeer gevaarlijke chemicaliën. Hoewel de westerse arbeiders het iets beter hadden dan de arbeiders uit het oosten (Hongaren, Oekraïners en Russen). De Duitse arbeiders waren er nog het beste aan toe met voldoende eten en zelfs filmvoorstellingen in de verschillende kampen.

 

Om geheimhouding te garanderen werd de officiële naam van de explosievenfabriek zo onschadelijk mogelijk gekozen: Fabriek Hessisch Lichtenau voor de recycling van chemische producten. Voor onofficiële correspondentie kreeg de explosievenfabriek de codenaam Friedland.

De medewerkers waren onder dreiging van straf tot geheimhouding verplicht. De angst voor represailles werd onder de bevolking aangewakkerd om te voorkomen dat zij kennis en aannames zouden delen.

Vanuit de lucht was de fabriek niet te herkennen, regelmatig vloog een Duitse verkenner over om te kijken of er verbeteringen aan gebracht moesten worden. Er waren zelfs 70 tuinmannen aanwezig om de camouflagemaatregelen op te pakken.

Het gehele fabrieksterrein was omgeven door een hoog hek met prikkeldraad en bewakers patrouilleerden eromheen. Toegang tot het werk was slechts bij enkele ingangen mogelijk. Wat moet worden benadrukt is de hoofdingang van het administratiegebouw met het grote keerpunt voor bussen, de zogenaamde “Lange Hessiërs” die arbeiders uit omliggende dorpen naar de fabriek vervoerden. Veel arbeiders uit nabijgelegen dorpen en kazernekampen bereikten de fabriek te voet.

Rondom de fabriek waren 10 kampen gebouwd voor de verschillende groepen arbeiders. Mogelijk dat Wiel van Eijk in kamp Waldorf of Herzog heeft gezeten. Beide kampen waren bestemd voor westerse arbeiders. De meeste arbeiders kampten met zware gezondheidsklachten door het werken met de zeer giftige stoffen.

De fabriek is door de geallieerden nooit gebombardeerd, zelfs tot op de laatste dag van de oorlog werd op het terrein nog verbouwd. Informatie met dank aan www.hirschagen.de, Ineke Giesen en Marcel Dings.

 

6.- Andreas D’Heur (1861-1945) 

Bij het zoeken naar namen bij de arbeidsinzet in Duitsland kwam Sjeng Ewalds de naam Andreas Dheur liefst 17 maal tegen. Het leverde veel dezelfde informatie op. Dat viel dus tegen. Na het bestuderen van de 17 brieven en het opzoeken van andere info op het internet kwam hij tot het volgende verhaal.

Andreas Josephus Egemius D’Heur werd op 18-08-1861 geboren in Tegelen. Hij was een zoon van Simon D’Heur die op 23-12-1834 in Seraing België was geboren. Deze was grafsmid van beroep en huwde op 21-2-1859 in Tegelen met Anna Catharina Hubertina Timmermans. Deze was op 16-8-1833 in Tegelen geboren als dochter van de veldwachter Andreas Timmermans en Sybilla Peeters. In 1859 en 1863 kregen zij 2 dochters en in 1861, 1868 en 1871 werden er drie zonen geboren. Op 20 januari 1873 vertrekt het hele gezin naar Meiderich in Duitsland. Dat is een wijk in Duisburg in het Roergebied. Daar zijn de ouders van Andreas blijven wonen tot hun overlijden.

Andreas behoudt het Nederlanderschap en het gegeven dat hij in de oorlog in Duitsland is overleden maakt dat hij op de lijsten van het Rode Kruis terecht is gekomen. Zijn beroep was hulparbeider en bij het overlijden was hij weduwnaar van Johanna van Eck. Op 3-5-1924 is er door het Nederlands Consulaat in Duisburg een “Reisepas” uitgereikt. Deze Reisepas is door het Schwedische Gesandtschaft in Berlijn op 12-5-1942 verlengd tot 29-4-1944. Hij is dus Nederlander gebleven. Op 27-7-1943 is hij opgenomen in het Altersheim van de Diaconessen in Schwäbisch-Hall. Deze plaats ligt in de buurt van Stuttgart op 440 km van Tegelen verwijderd. Op 28-1-1945 is hij hier door ouderdom in de leeftijd van 83 jaar overleden en op 1 februari begraven op het “Oberer Friedhof” aldaar, afdeling B, rij 8, nr.13.

Hij heeft dan een zoon Johan D’Heur die in Mülheim-Styrum woont en een dochter Katherina Herlyn-D’Heur die in Walsum-Vierlinden woont.

Andreas is dus niet door oorlogsgeweld om het leven gekomen. Naar aanleiding van dit onderzoek hebben we ook de naam van Andreas van de lijst met Tegelse oorlogsslachtoffers aan Duitse zijde gehaald. De gemeente Tegelen geeft in 1951 aan dat er ook geen familieleden in Tegelen meer wonen.

 

7.- Vader Gerhard (1890) en zoon Gerard (1924) Ficker

Gezin Ficker zonder zoon Gerard, 1943Vader Gerhard Albertus Ficker werd geboren 31.06.1890 in Nieuw Amstel. Zoon Gerard G.L.Ficker geboren 26 november 1924 in Amsterdam. Het gezin Ficker, ouders en vijf kinderen, woont gedurende de oorlogstijd op de Betouwstraat 19 in Tegelen. Het zijn vader Gerhard en zoon Gerard die beide opgeroepen worden voor de Arbeitseinsatz in Duitsland. Onderstaand verhaal kwam tot stand met dank aan Helmie Nieweg.

 

Gerhard Ficker is gemeenteambtenaar in Tegelen. Nadat hij weigert zijn werkzaamheden bij de gemeente uit te voeren wordt er gedreigd om zijn werkeloosheidsuitkering stop te zetten en te worden ingezet bij de Arbeitseinsatz. Vader komt terecht bij een weverij, de firma Doremanns Tuchfabrik, in Mönchengladbach waar hij uiteindelijk snel weer moet vertrekken. Doremanns Tuchfabrik maakte vooral kleding, het bedrijf bestaat nog steeds nu onder de naam Alberto. Aangezien de familiefoto in 1943 is genomen moeten we aannemen dat hij weer naar Tegelen is teruggekeerd. Wat er daarna gebeurd is onduidelijk. Duidelijk is wel dat hij vanaf januari 1945 als vermist wordt opgegeven.

Uit documenten via Arolsen-Archives lezen we dat hij in de periode 1941-1945 op verschillende plaatsen is vermeld. Van Kempen naar Mönchen-Gladbach om daarna in september 1944 weer naar Nederland te zijn vertrokken. Laatste bericht welke de opsporingsdienst heeft kunnen vinden is bericht dat hij in februari 1945 in Kempen zou zijn geweest.

Wat er met Gerhard na Kempen is gebeurd zullen we waarschijnlijk nooit te weten komen. In de jaren zeventig wordt hij officieel als zijnde overleden geregistreerd.

Ook voor gegevens van zijn zoon Gerard Ficker zoeken we op de website van Arolsen-Archives. Op de site van het Nationaal Archief, welke vele duizenden documenten over arbeidsinzet heeft open gesteld, vinden we namelijk niets van zowel vader alsook van de zoon.

Bij Arolsen vinden we een lijst met namen waaronder die van de zoon Gerard. Linksboven op de lijst staat een stempel met de aanduiding Backnang. Backnang blijkt een plaats te zijn in Baden Wuertemberg vlakbij Stuttgart, ongeveer 430 km van Tegelen.

Navraag bij het stadsarchief van Backnang levert inderdaad informatie op.

Gerard blijkt op 2 maart 1943 tewerk te zijn gesteld bij de firma Kaeble, een groot Duits concern met het hoofdbureau in Backnang. Tijdens de oorlogsjaren maakt men hier trekmachines voor de luchtmacht om bijvoorbeeld vliegtuigen en andere zware voorwerpen mee vooruit te trekken. Gerard wordt hier als machinetekenaar te werk gesteld en verblijft in houten barakken aan de Schoentalerstrasze.

Op 21 april wordt Backnang door het Amerikaanse leger bevrijd. Enkele dagen later, op 25 april 1945 vertrekt Gerard Ficker weer naar Nederland.

 

8.- Frits Gielen (1909) werkzaam in Prossen

Op 30 juli 1943 arriveert Frits Gielen uit Steyl in Kamp Amersfoort. Een landelijke oproep gericht aan alle voormalige soldaten van het Nederlands leger was de aanleiding voor Frits om zich te melden. Het beginpunt van een grote reis.

Op 19 augustus vertrekken ze, per autobus, naar Köningswartha. Köningswartha ligt plm 70 km van de Poolse grens. De dag na aankomst worden de mannen direct te werk gesteld in een munitiefabriek. In de hete brandende zon moet er hard gewerkt worden. In de 1^e week ontvangt Frits nieuwe kleding, sigaretten, tabak en zeep. Op zondag mogen er wandelingen worden gemaakt. Hoewel alles vriendelijk klinkt moet er hard gewerkt worden (soms 15 uur/dag) en vallen er geregeld medegevangenen om van vermoeidheid. Op 9 september 1943 krijgt Frits een ongeluk. Een 40 kg zwaar granaatonderdeel van op zijn linker hand die dan ook zwaar gekneusd is. Frits mag drie en een halve dag in de barak blijven maar daarna wordt hij door de Franse dokter weer aan het werk gezet.

Rond 15 oktober verhuizen ze naar Prossen. Hier moet Frits en zijn medegevangenen werken in de veevoederfabriek Feldmochinger Kraftfutterwerk,  Arbeitskommando 1077 in Prossen. Hier verwerkt men diervoeder voor de 2,8 miljoen paarden die in de oorlog werden ingezet.  Vanuit het kamp moet men elke dag 50 minuten lopen naar de fabriek. Postelwitz was een Lager en Prossen was het Arbeitskommando met nummer 1077.

De fabriek was pas in 1941 gebouwd en voor die tijd dus erg modern. De arbeiders draaiden een drie-ploegendienst. Er werd veel gesaboteerd zodat de fabriek soms maar vier uur per dag kon draaien.

Hoewel er gewerkt moet worden hebben de arbeiders het, vergeleken met anderen, het niet slecht. Er is voldoende eten, er is vrijheid om het dorp, concerten en bioscoop te bezoeken. Inwoners van het dorp stellen zich niet vijandig op. Er wordt kerstmis gevierd, ze ontvangen voedselpakketten van thuis of van het Rode Kruis. Frits krijgt zijn tijd wel om.

Frits blijft tot 19 april 1945 hier werken.  Vanwege de dreiging van de Russische troepen en de vele bombardementen worden ze gedwongen om te voet naar Ottendorf te lopen. Een wandeltocht van circa 50 km.

Hier worden ze op 8 mei door Russische troepen bevrijd.

Uiteindelijk zal Frits, via vele omwegen, pas op 24 mei 1945 weer terug zijn in Tegelen.

 

9.- Piet Broekman (1916-1978)

In 2013 zetten Arno en Rob Broekman het geschreven dagboekje van Piet Broekman om in een klein boekje welk onder de familie wordt verdeeld. In het dagboek beschrijft Piet zijn “Arbeitseinsatz” bij Ruhrstahl AG in Hattingen waar hij gedwongen werd te werken en het onderduiken daarna.

Gedeeltes van het geschreven dagboek zijn letterlijk overgenomen uit het dagboek van Piet Broekman. Andere gedeeltes zijn samengevat door Jos Wolbertus voor de leesbaarheid van het verhaal.

Inleiding

Piet Broekman werd op 23 september 1916 als 5^de zoon geboren in het gezin van Piet Broekman en Wies Broekman-Hendriks wonende aan de Koningstraat 19 te Tegelen.

Het gezin had 6 zonen, Tuün, Haar, Nöl, Jan, Piet en Theo en 6 dochters, Mien, Leida, An, Wies, Nellie en Bets . Na zijn lagere schooltijd ging hij als knecht werken bij gerdeneers tot het einde van de dertiger jaren van de vorige eeuw. Zijn laatste baan als knecht was bij de Familie Hovens  wonende aan de Vrijenbroekweg in Tegelen. Daar leerde hij Martha Brummans kennen die daar ook woonde. Na die periode ging hij als oven-inzetter van gresbuizen werken bij de Fa. Paul Teeuwen Kaldenkerkerweg in Tegelen.

 

 

Dagboek van Piet Broekman geschreven in de periode  26 oktober 1942 tot Nieuwjaar 1945

Herinneringen aan mijn verblijf in Hattingen

           

                                                                       1942                                                         

Het is 26 oktober 1942 als Piet Broekman zich, conform zijn oproepkaart, meldt bij het Venlose arbeidsbureau. Talloze jongemannen zijn in deze periode opgeroepen om ingezet te worden in de Duitse oorlogsindustrie.

Theo gaat voorop met mijn koffer en ik volg met Martha die iedere minuut kan gaan huilen. Eindelijk zijn we in Venlo, eerst naar de arbeidsbeurs, daar krijg ik mijn papieren en een contract wat ik niet teeken en een reisgids voor de Duitsche taal nou die heb ik niet noodig. Op het station staan al verschillende jongens te wachten, net een troep schapen in groepjes bij elkaar en ze zeggen niet veel. Er zijn een paar bekenden bij waar je bij gaat staan. Het wachten duurt een eeuwigheid en eindelijk om 12.30 uur komt de trein en stappen we allen in.

De eerste stop is Kaldenkirchen. Als Piet uitstapt ziet hij circa 400 mannen staan met hetzelfde lot. Rijgen. Na controle van de bagage worden ze naar een zaal geleid waar ze een smaakloze koolsoep met wat brood krijgen.

Wij hebben ons uit de buurt bij elkaar gevoegd, we tellen en dan zijn we met dertien man, al direct een ongeluksgetal afijn daar geven we niet om, we vragen elkander de namen het zijn,

• Wiel Janzen van de Reuver,
• Jos Pijnenburg Reuver,
• Sjraar Timmermans Belfeld,
• Henk Simons Belfeld,
• Louwrens Kierkels Belfeld,
• Jeu Boots Belfeld,
• Jan Hoezen Belfeld,
• Piere Schouren Reuver,
• Harry Reijnders Tegelen,
• Hein Roemerman Tegelen,
• Piet  Xhofleer  Venlo,
• Wiel  Simons  Velden,
• En ik Piet Broekman  Tegelen.

Via Moenchen Gladbach, Krefeld, Duisburg en Essen bereikt men eindelijk de eindbestemming, Ruhrstahl AG, Heinrichshütte in Hattingen.

 

Als we daar aan komen is het kwart na negen we zijn moe van het hangen en het sleuren van de koffers. We gaan een glas bier drinken in de  wachtkamer in die tusschen tijd belt er een op naar de fabriek.

Ze willen ons eerst niet komen halen, maar de leider zegt als jullie niet komen gaan we morgen vroeg met de eerste trein weer naar huis. Dat helpt en tien minuten later komen twee grote wagens, die laden de koffers erop en dan gaan wij met de tram naar Welper naar het Lager.  Het is intusschen  elf uur geworden, in het lager is alles donker, we gaan naar den eetzaal en dan komt de Lagerfurher, we krijgen twee dekens en een kopje en dan krijgen we koffie. Slapen moeten we in de eetzaal want er is nog geen plaats ze hebben ons niet verwacht.

De volgende morgen ontvangen ze een karig ontbijt, worden ze gekeurd en vertelt dat ze worden opgeroepen. De groep benut de wachttijd om de stad te gaan bezoeken om te kijken waar ze terecht zijn gekomen. Teruggekeerd in het kamp krijgen ze eindelijk een barak toegewezen.

Toen we binnenkwamen viel je bijna achter over van de reuk, ze hadden de kamers ontsmet, er hadden Russen in gelegen en die hadden “springers”.  We gooiden de ramen open, maar dat hielp niet veel maar ja er is niets tegen te doen, maar zoo goed en zoo kwaad als het gaat zullen we ons maar behelpen. We hebben ons ieder een bed uitgezocht en een kast en nu uitpakken. In de kamer is een tochtdeur vier dubbele ramen, in het midden een grote kachel, die we direct aangemaakt hebben. Negen dubbel kasten, dito bedden twee boven elkaar, twee tafels, twee banken en 6 stoeltjes en dat is het hele inventaris. Onder mij slaapt Sjraar Timmermans, ik heb kast en bednummer 278, nou schrijven en dan maar naar de krip.

Op donderdag 29 oktober worden ze eindelijk te werk gesteld. Piet Broekman zijn fabrieksnummer is  61.29.103, zijn etensnummer 278.

Het werk is zwaar in de staalfabriek. Om 6 uur beginnen tot 8 daarna een kwartier pauze dan weer tot 12 uur weer ¼ uur rust en dan tot half vijf. Er moeten ook nachtdiensten worden gedraaid. Zondags heeft men de mogelijkheid om naar de kerk te gaan.

Al snel na aankomst in Hattingen vluchten de eersten weer naar huis. Anderen, welke verlof is verleend komen niet meer terug. De barak wordt leger totdat er Franse arbeiders bij worden geplaatst. “Ik versta er geen jota van” beschrijft Piet Broekman de nieuwe bewoners. Ook is er regelmatig luchtalarm en zijn er bombardementen. “Mooi vuurwerk”.

Diverse vluchtelingen werden weer opgepakt er verplaatst naar Anrath waar een gevangenis was. Hier werd men slecht behandeld, geen verwarmde cellen, weinig eten en bij bombardementen kreeg men geen toestemming om naar de bunkers te gaan.

 

20 November

Wat heb ik getwijfeld of ik ook zou gaan, ik heb vandaag niet gewerkt, geen zin. Wiel, Jan en Hein zijn naar huis, ze komen Maandag terug, ik wou eerst meegaan maar ik durfde niet goed ik heb het niet op de bajes[1]. Ze hebben brieven voor thuis en voor Martha, dus vanavond weten ze weer hoe het met me gaat. Wat zullen we volgende week smullen als ze ons pakjes meebrengen. Als ze nog maar terugkomen, het is nou zoo stil op de kamer, nou zijn er al 5 weg en Fransch kunnen we nog niet het is een brabbel taaltje, enkele woorden ken ik al.

Dat de fabrieksleiding niet altijd betrouwbaar was blijkt uit het feit dat Piet Broekman, ondanks zijn verlofpas niet met kerstmis naar huis mag. Om zelf te vluchten durft hij niet aan, enkelen zijn voor 4 maanden naar Anrath gestuurd en hij wil de gevangenis niet ruilen met de barak waar hij dan verblijft. Ondanks de weigering voor verlof wordt kerstmis toch een klein feestje.

 

Kerstmis 1942

Wat een feest vanmorgen om 5 uur naar de nachtmis. Om half acht weer naar het Lager. De mis was mooi maar toch onder de mis gingen mijn gedachte weer naar Tegelen, andere jaren was je thuis en nou, je mag er niet aan denken. De kachel is flink aan het branden, Charles had goed gestookt, er lag minstens een kruiwagen asschen voor de kachel. De wasch hangt door de gansche kamer. We hebben worst en spek gebraden en toen maar goed koffie gedronken.

‘s Middags kwam Sef zijn vader onverwachts die had rijstevlaai bij zich en die smaakte goed. En zoo gaat voor ons Kerstmis voorbij, geen mooie boel.

 

2e Kerstdag

We moeten werken, maar ik ga niet.

Ondanks de vele aanvragen voor verlof duurt het nog tot 11 mei 1944 voordat Piet Broekman weer op verlof naar Tegelen mag. In de tussentijd bombarderen die geallieerden het Ruhrgebied en dus ook Hattingen.

Terug van verlof beschrijft Piet een van de ergste bombardementen op de fabriek.

 

15 Mei

Al word ik honderd jaar deze datum vergeet ik nooit. Vannacht om 2uur was het alarm en kreeg Esschen een beurt en gingen wij weer slapen. Om 4 uur sloeg men mij uit bed en vroeg ik wat is er toch, maar het volgende oogenblik was ik klaar wakker, ik hoorden een leven als een hel. Al de jongens waren op er waren vliegers ik trok vlug mijn schoenen aan mijn jas aan en toen naar buiten. Ik schrok me een aap het afweer maakte zoo’n leven, schijnwerpers en vliegers en bommen vielen en overal brand. Ik wilde weer naar binnen om mijn kleren te halen maar het dak branden al. Toen ik naar binnen wilde gaan kwam Toon naar buiten niet naar naar binen  er is een fosfor bom gevallen recht voor jou bed wij weer naar buiten de loopgraaf in en toen begon het lieve leventje ik dacht nou is het gedaan. Het heele Lager branden overal vielen brand en fosfor bommen. Ik maakte mijn akte van berouw en wachte toen gelaten af. Iedere keer als de vliegers over kwamen hoorden we de bommen op ons afkomen, het was dichtbij en ze maakten een snerpend geluid.  Zand en stof vlogen ons in het gezicht, het werd warm van het vuur en men kon haast geen ademhalen, zoo stonk de fosfor.  De loopgraaf stond barstens vol, vele met angst op hun gezicht, iedere keer als er een bom viel bukten we ons.

Het duurt tot 8 september 1943 voordat Piet Broekman weer een geldige verlofpas krijgt om naar Tegelen en naar zijn lief Martha te gaan. Het blijkt ook de laatste dag van hem in Hattingen te zijn, Piet besluit niet meer terug te gaan maar onder te duiken.

Daar is de grens en zijn we op Hollandsche grond, ik kan niet zeggen wat voor gevoel je krijgt van binnen, zoo iets moet je zelf mee maken. Daar is het station en dan staat de trein stil eruit en naar buiten, het is of dat ik me verander, je voelt dat je weer leeft. Ik zweet dat het barst en de koffers zijn zwaar. Ik vraag twee kleine jongens of ze naar Martha willen gaan, eentje gaat en na 10 minuten komt hij terug en zegt dat er iemand komt.

En nou kijk ik maar de weg af of ik Martha nog niet zie en dan op eens zie ik haar en zeg dan maar dat je geen zenuwen hebt. Wat een genot ik zou Martha wel willen knijpen, waarom weet ik zelf niet Maar ik ben blij, blij, blij. Even daarna komt Theo mijn koffer halen en dan gaat het naar huis en een uur later zit ik met Martha op de bekende sofa. En nou ben ik hier en blijf ik hier, ik ga naar Wiel in Belfeld, “Duiken” en dat is heel wat anders dan in Hattingen.

In de maanden die volgen beschrijft Piet zijn verblijf in de ovens van de firma Teeuwen waar hij, en andere onderduikers, in de gangen onder de ovens een schuilplaats hebben gebouwd. Momenten dat ze op het punt staan om ontdekt te worden, momenten dat hij de ovens verlaat om naar de Haandert te gaan om zijn vriendin te ontmoeten. Hij omschrijft de moeilijke omstandigheden tijdens de wintermaanden.

Op 1 maart 1945 wordt Tegelen bevrijd, iets meer dan een jaar later trouwt Piet met zijn Martha.

 

Nawoord

Na deze zware en spannende periode trouwen Piet Broekman en Martha Brummans.  Op 6 Augustus 1946 werd de bruiloft gevierd op de Haandert alwaar ze ondergedoken waren.

De eerste jaren woonden ze in bij de ouders van Martha aan de Vrijenbroekweg. Hun dochter Marij werd hier in 1947 en hun zoon Arno in 1948 geboren. Daarna verhuisden ze in 1948 naar de Hoogstraat No. 49 in Tegelen, alwaar zoon Harrie in 1949, dochter Will in 1951 en dochter Margret in 1958 werden geboren.

Tot eind zestiger jaren heeft Piet Broekman gewerkt bij de Fa. Paul Teeuwen. De reumatiek waar hij al heel lang last van had heeft er toe geleid dat hij in 1970 is gestopt met werken. Een andere slopende ziekte heeft er toe geleid dat hij op 61 jarige leeftijd 27 mei 1978 in Tegelen is gestorven.

Na meer dan zestig jaar op de Hoogstraat te hebben gewoond is Martha Broekman, inmiddels 93 jaar oud,  al enkele jaren woonachtig in het Bejaarden Centrum “den Bongerd” in Tegelen.

[1] Hiermee bedoeld Piet Broekman de gevangenis in Anrath.

 

10.- Wiel (1918) en Frits (1925) Bongaarts

In bovenstaand verhaal “Krupp, Essen, een kleine kolonie” staat een lijst met namen. Tussen al deze namen staat Wiel (Wilhelm Johannes) Bongaarts, geboren in Tegelen op 26 november 1918. Volgens de gegevens die we terugvinden op de namenlijst van de Guszstahlfabrik heeft Wiel hier slechts 3 maanden gewerkt, van 22 mei 1942 tot 14 augustus 1942. De fabriek geeft verder aan dat Wiel zijn contract niet heeft uitgediend door niet terug te keren van verlof of zelfs van een vluchtpoging. Arbeiders tekenden een contract variërend van een half jaar tot een jaar. De meeste dienden hun contract echter niet uit maar vertrokken bij de eerste de beste gelegenheid. Zo ook Wiel Bongaarts.

 

Wiel had ook nog een jongere broer, Godfried (Frits) Bongaarts. Frits werd weliswaar in Heerlen geboren (23 maart 1925) maar dit had te maken met het werk van zijn vader. Deze had namelijk werk gevonden bij de mijnen in Zuid Limburg en vandaar dat het gezin naar Heerlen was verhuisd. Later keerde men weer terug naar Tegelen.

 

Amper 18 jaar oud krijgt Frits, destijds woonachtig op de Venloseweg 18 in Tegelen om zich te melden bij het arbeidsbureau in Venlo. Frits wordt verplicht gesteld zich te melden bij de Nationale Arbeids Dienst. Deze dienst, al in 1940 opgestart, was opgezet om werkeloosheid te voorkomen bij de vele werkeloze militairen maar ook om vrijwilligers te werven voor arbeid in Duitsland. Er waren echter maar weinig mensen die zich vrijwillig melden en daarom werd van 1943 de aanmelding verplicht gesteld. Zo dus ook voor Frits Bongaarts.

Frits wordt naar NAD112 gestuurd. Naar Marum in Groningen. Naar kamp Nuis. Hier wordt hij gedurende een half jaar, zijn “diensttijd” loopt op 15 december 1943 af, getraind om in kolonne te lopen. Zij werken bij het aanleggen van wegen en kanalen en in de landbouw. Ook leren de mannen exerceren met een schop aan de schouder. De training in de Nederlandse Arbeidsdienst was uiteindelijk erop gericht om de mannen op te leiden voor het graven van tankvallen en loopgraven aan het oostfront. Aan het einde van de dienstplicht werd de mannen een contract voorgehouden voor deze werkzaamheden. Bijna iedereen weigerde om te tekenen.

Frits keert terug naar Tegelen maar wil onder geen geding voor de Duitsers gaan werken. Hij vat dan ook het plan op om te vluchten naar de westzijde van de Maas, inmiddels bevrijd gebied.

Plannen worden opgesteld en vrienden worden ingelicht. Op 2 december 1944 is het dan zover. Frits heeft met zijn vrienden afgesproken dat als hij veilig aankomt aan de overkant van de Maas, hij met een rode zakdoek zal zwaaien. Zijn vrienden zullen echter tevergeefs wachten op het zwaaien meteen rode zakdoek.

Frits haalt weliswaar de oever van Hout Blerick maar wordt daar opgemerkt door de Duitsers die hem direct onder vuur nemen.

Frits zijn lichaam wordt echter pas op 7 maart 1945 geborgen. Het procesverbaal, opgemaakt op 9 maart vermeld:

Op 6 maart werd mij Simon Andriga, agent der gemeentepolitie te Venlo gemeld dat door enige N.B.S. leden (Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten, een lijk was gevonden van een mannelijk persoon bij de watermolen te Hout-Blerick aan de Maas.

Een dag later gaat de agent, samen met de burgemeester, een rode kruislid en enige NBS leden terug naar de plek waar het lichaam is gevonden.

Hier werd door mij aangetroffen het lichaam van een nog tamelijke jongeman, gekleed in zwemkostuum (zwembroek) met witte gummi riem, een dikke wollen borstrok en hierover een z.g. trainingsblouse, aan de voeten droeg hij zwarte gymnastiekschoenen.

Hij lag op de rug en vertoonde bij nader onderzoek een viertal schotwonden aan de achterkant van het lichaam.

In een zak, vastgebonden met een touw vindt met nog schone was, een portefeuille met papieren met onder andere zijn persoonsbewijs. Zodoende weet men van wie het lichaam is, Frits Bongaarts.

Frits wordt naar het lijkenhuisje in Blerick gebracht. Via de pastoor in Tegelen worden de ouders van Frits ingelicht over het overlijden van hun zoon. Vanwege gebrek aan vervoer wordt het lichaam tijdelijk in Blerick begraven. Later zal het verhuizen naar het ereveld in Loenen.

Met dank aan Loek Bongaarts

 

11. Mathieu Cleophas (1909-1991)

De op 8 maart 1909 geboren Jeu Cleophas komt op een vreemde plaats terecht, zeker vergeleken met de vele andere die zwaar werk moesten verrichten in de vele gieterijen in het Ruhrgebied. Jeu komt namelijk terecht bij de firma Ernst Wiebel in Moenchen Gladbach. De familie Wiebel heeft drie vestigingen in de stad. In een van de vestigingen hebben ze een Electro groothandel. Verder hebben zij zich gespecialiseerd in het vervaardingen van slagwerken voor klokken.

Ook Jeu dient hier, zoals velen, een half jaar contract uit. Beginnende op 11 augustus 1943 eindigt hij zijn werkzaamheden in Moenchen Gladbach op 21 februari 1944.

Na de oorlog trouwt Jeu met Tiny Bisschops, op 1 juni 1991 komt hij te overlijden.

 

12. Baer Pelzer (1916-2001)

Ook de op de Veldstraat 115 wonende Baer Pelzer ( 17.11.1916) moet zich bij het arbeidsbureau Venlo melden voor inzet in Duitsland. Na een gesprek met de heer Holthuis op 17 september 1942 krijgt hij een plek aangewezen in Recklinghausen en wel bij de Deutsche Reichsbahn. Baer wordt ingezet als Betriebsarbeiter oftewel hulparbeider voor de duur van minimaal een jaar.

Hoewel Baer weigert de arbeidsovereenkomst te tekenen wordt hij toch naar Recklinghausen gestuurd. Zonder ook verdere ervaring van treinen wordt Baer Pelzer als Aushilfsheizer op een trein gezet. Hij werd stoker en dat betekende dat hij de trein van voldoende kolen moest voorzien zodat deze bleef rijden.

Inschrijving arbeidsbureau Venlo (Bron: familie Pelzer)

 

Volgens verhalen zou Baer het getroffen hebben met zijn baas. Zijn vrouw smeerde zelfs boterhammen voor de arbeiders. Deze had begrip voor zijn situatie en gunde hem ook van tijd tot tijd een korte vakantie naar Tegelen. Vakantie naar Tegelen betekende korte ontmoetingen met zijn moeder aan de grens waarna hij weer terug moest. Maar hierdoor kon Baer regelmatig zijn smerige kleding verwisselen en schone was meenemen naar Recklinghausen. Ook had hij een verblijfsvergunning voor Recklinghausen zodat we kunnen aannemen dat hij zich redelijk vrij heeft kunnen bewegen.

Zijn laatste aanmerking in zijn rittenkaart is van 12 mei 1943. Baer heeft er dan 8 maanden opzitten. Of hij daarna niet meer is teruggekeerd of vrijgesteld is van werk weten we helaas niet.

Op 23 maart 1945 bombarderen Amerikaans vliegtuigen het station in Recklinghausen waarbij zowel gebouwen als ook de rails zelf totaal worden vernield.

Na de oorlog trouwt Baer met Grit Simons, op 4 juli 2001 komt hij te overlijden.

 

13.- Pierre Stoffels (1918-1992) – haren knippen voor ‘das Deutsches Heer’

Toch een vreemd iets als je onderzoek doet naar Arbeitseinsatz. Na de verhalen waar mensen naar de staalfabrieken, gieterijen en munitiefabrieken zijn gestuurd, past het verhaal van Pierre Stoffels hier minder in.

Op een document van de burgemeester van Konstanz staat namelijk te lezen dat Pierre in dienst kwam bij een kapper. Haren knippen voor ‘das Deutsches Heer’?

Pierre Stoffels, geboren o p 20 januari 1918 op de Spoorstraat 47 verhuist in 1921 naar de Bergstraat 21 in Tegelen. Pierre volgt de opleiding kapper en was, voordat hij naar Konstanz wordt gestuurd, van 1936 al op vijf verschillende plekken aan het werk geweest. In 1942 sluit hij zijn kappersopleiding definitief af.

 

Vanaf 9 maart 1943 wordt Pierre Stoffels ingezet bei Friseur Dietrich, een herenkapsalon aan de Kreuzlingerstraat in Konstanz. Pierre zelf wordt in de Allmanndorferstraat gehuisvest, een wandeling van circa 30 minuten naar zijn werkplek.

Hoe lang hij hier gewerkt heeft is niet duidelijk. Eenmaal teruggekeerd in Tegelen, trouwt hij met Mies Peters en verhuist hij naar Helmond. Samen krijgen ze negen kinderen. Op 23 oktober 1992 komt Pierre Stoffels, na een levenslang kapper te zijn geweest, te overlijden. De kapsalon Dietrich bestaat nog steeds en wordt nu door de kleinzoon van Erich Dietrich geleid.

 

14.- Het verhaal van Josef Hamakers, een zoektocht

Het leek zo makkelijk. Van Josef Hamakers staan op diverse website allerlei informatie. Allemaal komen ze op hetzelfde neer. Josef heeft in de oorlog gewerkt bij Nedinsco in Venlo en is van daaruit naar Jena vertrokken. Daar is hij bij een bombardement omgekomen en begraven. Einde verhaal.

Josef Peter Hamakers, zoon van Silvestor Hamakers en Hubertina Ruijtenbeek, wordt op 25 november 1924 in Tegelen geboren. Josef is hun 8^e kind. Josef Hamakers is een neef van mijn opa Joseph Hamakers.

Volgens zijn zus, mevrouw van Hees-Hamakers, zou Johan op de Tegelse ambachtsschool het beroep fijnbankwerker hebben geleerd. Op school zou hij al gescout zijn door de firma Nedinsco en ze vragen hem in 1939, Johan is dan 15 jaar, of hij bij hun komt werken.

Anno 2024 hebben we geprobeerd alle gegevens die bekend waren over Josef en zijn noodlottig overlijden in Jena nogmaals na te lopen en te kijken of we aanvullingen konden vinden.

Geraadpleegd zijn:

• Dodenboek Venlo
• Mevrouw van Hees – Hamakers
• Reis beschrijving bezoek aan Jena van echtpaar Cruysberg – Hamakers
• Dr. Wimmer, senior manager corporate archives
• Dr. Rüdiger Stutz, Stadtshistoriker Jena
• Jana Müller, Stadtarchiv Dessau
• Website oorlogsgravenstichting.

Zo meldt het dodenboek van de gemeente Venlo:

Josef Peter Hamakers, 20 jaar, smid-bankwerker, geboren op 25 november 1924 te Tegelen, wonende Gasthuisstraat 42 te Tegelen, op 17 maart 1945 te Jena omgekomen. Laatste rustplaats op het ereveld te Loenen, vak E, grafnummer 169.(1)

J.P. Hamakers was tijdens de oorlog werkzaam bij de Nedinsco in Venlo. Hij werd als dwangarbeider naar het moederbedrijf Carl Zeiss in Jena geplaatst. De Nederlandse dwangarbeiders woonden in Jena en mochten gaan en staan waar zij wilden. Hamakers heeft waarschijnlijk in de voormalige Borgstrasse gewoond. Volgens het overlijdensbericht woonde hij Am Hirschberg nr. 3. Bij luchtalarm moesten de dwangarbeiders de schuilkelder net buiten het terrein van Carl Zeiss ingaan. Daar sloeg op 17 maart 1945 ‘s middags een blindganger in. Hamakers ligt met nog 14 Nederlanders begraven in een massagraf op het Nordfriedhof in Jena, grafveld 17. Daar staat ook een gedenksteen met de namen en geboortedata en een gedenksteen van de Carl Zeiss Stiftung.2)

 

De bevestiging dat Sef inderdaad bij Nedinsco heeft gewerkt vinden we in een brief van de Gemeente Tegelen. Op 20 juni 1950 schrijven zij een brief naar het Hoofd van de Dienst Identificatie en Berging in Den Haag dat Sef Hamakers als machine bankwerker bij Nedinsco in Venlo werkte. Op 18 juni 1943 werd hij, op last van de directie, naar Jena gestuurd.

Vreemd genoeg loopt het onderzoek over het verblijf van Sef bij de firma Carl Zeiss vast. Hoewel de archiefmedewerkers hun best doen om bewijs te vinden dat Sef Hamakers inderdaad bij deze firma heeft gewerkt kan men nergens het bewijs vinden. Talloze mailtjes worden op en neer gestuurd. Tot dat opgemerkt wordt dat op het monument welk is opgericht voor de omgekomen Nederlanders ook de naam van Peter Faessen staat, een Venlonaar die ook in Jena heeft gewerkt. Omdat beide bij hetzelfde bombardement zijn omgekomen is het zeer waarschijnlijk dat beide ook bij elkaar gewerkt hebben.

En inderdaad, tijdens onderzoek bij de naam Faessen in het archief van Carl Zeiss blijkt dat beide niet alleen samengewerkt hebben maar ook in hetzelfde kamp gewoond hebben. Beide woonden in kamp 3 aan de Hirschberg 3 straat in Jena. Peter Claessen,als ongeschoold personeel, was werkzaam aan een stanzmachine terwijl Sef Hamakers verrekijkers moest afstemmen, een meer precies werk.

In de handgeschreven personeelslijsten, aanwezig in het archief van de gemeente Jena werden beide namen gevonden. Zowel Claessen alsook Sef Hamakers zijn vanaf 19 juni 1943, een dag na aankomst in Jena, al ingezet.

 

Woonadres

Hier heeft Dr. L. Stutz op ons verzoek onderzoek naar gedaan. Am Hirschberg 3 was een adres waar zowel woonblokken stonden als ook werkkampen voor de firma Carl Zeiss maar ook voor de firma Schott, een grote producent van glaswerk in Jena. In de adresboeken van Jena uit de jaren veertig komt de naam Hamakers niet voor maar volgens Stutz is dat niet verwonderlijk. Ook in het archief van de firma Schott komt de naam van Josef Hamakers niet voor.[1] Sef Hamakers woonde in kamp 3.

 

Overlijden vader Silverster Hamakers

Op 3 december 1944 komt de vader van Sef, Silvester Hamakers, te overlijden. Ondanks een schriftelijk verzoek van de familie aan de directie van Carl Zeiss om Sef naar huis te laten komen zodat hij bij de begrafenis kan zijn komt er geen antwoord uit Jena. Sef zal niet meer levend naar Tegelen komen.

 

 

Lager 3 wordt de dodelijke val voor Josef Hamakers

Volgens gegevens zou Josef Hamakers op 17 maart tijdens een bombardement zijn omgekomen. Bovenstaand overlijdensbericht bevestigt dit inderdaad. Josef wordt tijdens een bombardement in Hal 3 dodelijk getroffen.

 

Op 17 maart 1945 werd Jena rond het middaguur tussen 13:01 en 13:25 uur aangevallen als “secundair doel” door 71 B-17-bommenwerpers van de 1st Air Division met in totaal 220 ton aan bommen. Het betrof 210,7 ton aan GP-bommen (Algemeen Gebruik), gecombineerde explosie- en granaatbommen die gericht waren op zowel gebouwen als mensen. Daarnaast waren er 9,4 ton aan brandbommen. De luchtafweer was zwak, Duitse jachtvliegtuigen waren niet actief. Het aangegeven doelwit van de aanval waren de Zeiss-fabrieken. Ongeveer 400 explosieven troffen het station Saalbahnhof, Jena-Ost, Steinweg, Anger, Frauengasse, Luthergasse en het plein voor het Kupferhütchen, de Zeiss-fabriek (6-10 bominslagen) en het Schott-fabriek. 54 huizen werden vernietigd en 82 zwaar beschadigd. Er vielen 138 doden (waaronder vele gevangenen en dwangarbeiders), 210 ernstig gewonden en 148 lichtgewonden, evenals 12 vermisten.

 

Volgens gegevens uit 1945 hebben Nederlanders, wie is onbekend, die in Jena verbleven cq woonden een stuk grond gekocht hebben op het kerkhof van Zwätzen om daar een laatste rustplaats voor de omgekomen Nederlanders te creëren. In september 1983 plaatst ook de firma Carl Zeiss een herinneringssteen bij de herinneringsplek.

 

Begraven in een massagraf

Uit deze schriftelijke verklaring van de firma Henri Bornhauser blijkt Josef Hamakers niet te zijn begraven maar, samen met zeven andere Nederlanders, te zijn gecremeerd. De as van alle acht werd in een urn gedaan en begraven op de Noord begraafplaats in Jena.

Henri Bornhauser uit Dessau was begrafenisondernemer en in die hoedanigheid belast met het begraven van alle niet-duitse oorlogsslachtoffers.[2]

In januari 1949 worden pogingen ondernomen om de lichamen cq urn terug te halen naar Nederland.

 

 

Uiteindelijk,2 jaar later, in 1951[3], komt de urn met de as van de omgekomen arbeiders terug naar Nederland. De oorlogsstichting laat alle families weten dat het onmogelijk is om de as te splitsen en vraagt toestemming om urn op de erebegraafplaats in Loenen te mogen begraven.

Alle families, dus ook de familie Hamakers, gaat hiermee akkoord.

[1] Maar zoals boven beschreven in het archief van de stad Jena.

[2] Bron: Stadtarchiv, Dessau

[3] Mogelijke oorzaak is dat Jena na de oorlog in de Russische zone ligt en dat communicatie vermoeilijkt werd.

 

 

 

 

 

 

 

15.- Cornelis Houthooft (1907-1945)

Cornelis Houthooft werd 21-02-1907 in Tegelen geboren en overleed op 25-02-1945. Hij was een zoon van Octavius Franciscus Houthooft die 29-04-1862 werd geboren in Helmond en Maria W.G. Ververgaart die 29-08-1871 werd geboren in Tegelen. Zij waren 03-08-1896 in Tegelen gehuwd. De vader overleed op 26-11-1940 en zijn moeder op 03-07-1943, beiden in Tegelen.

Cornelis had een oudere zuster Adelheid Houthooft *31-03-1897 die in 1923 in Amsterdam huwde met Herman van den Heuvel uit Amsterdam (1898-1987).
Hij had ook een jongere broer Hubertus Marie (Bér) Houthooft *07-02-1913 Asten. Deze huwde 25-04-1939 met Johanna M.Hermkens. die dan 27 jaar is. In brieven van de gemeente Tegelen uit 1958 woonde deze broer dan op de Zandstraat 24 in Tegelen. Bér is in 1975 overleden en zijn vrouw in 1996. Een kindje stierf na 12 dagen in 1904. Of er nog meer kinderen waren is mij [Sjeng Ewalds] niet bekend.

In een brief aanwezig bij het Nationaal Archief van de OGS uit 1958 van de politie-korpschef C.L.van Hintem uit Tegelen staat: Eind 1940 is hij door bemiddeling van het Gewestelijk Arbeidsbureau te Venlo als grensganger te werk gesteld in een drukkerij te Mönchen-Gladbach of Rheindahlen. Hij was typograaf van beroep. Tot 12-09-1944 was hij als grensganger in Duitsland werkzaam. Op die dag trad hij in het huwelijk met de Duitse Maria Thilmanns en vestigde hij zich aldaar. Tegen het einde van de oorlog kwam hij bij een bombardement om het leven. Voor zover bekend werd zijn lijk eerst enige maanden later gevonden. De politieman vond het in zijn brief geen echte gedwongen tewerkstelling, uitgezonderd een aanwijzing door het gewestelijk arbeidsbureau. Cornelis ligt begraven op het Friedhof in Mönchengladbach-Rheindahlen.

Zijn naam staat niet op de lijst met oorlogsslachtoffers van de Heemkundige Kring Tegelen en ook niet in het Dodenboek van Venlo. Hij staat wel op de site van de OGS (Oorlogsgravenstichting).

 

16. – Frans Meijboom – vrijwillig op de trein

Onderstaande informatie is afkomstig uit een gesprek met Margriet Schouren-Meijboom en Jos Meijboom over de Arbeitseinsatz van hun vader in Duitsland. Interviewers: Jos Wolbertus en Sjeng Ewalds

Als Margriet en Jos aan hun verhaal beginnen worden we gelijk herinnerd aan een ander verhaal, het verhaal van Baer Pelzer (buurjongen van Frans), dat wij al eerder (zie hierboven onder nummer 12.) hebben geplaatst.

Beide heren hebben gewerkt in Recklinghausen, beide als stoker op een trein, beide konden met enige regelmaat terugkeren naar de grens in Tegelen om schoon wasgoed en andere zaken op te halen cq te ruilen. En beide komen niet voor op de website van het Nationaal Archief betreffende arbeidsinzet.

Het grote verschil is wellicht dat Frans Meijboom vrijwillig is gegaan en Baer Pelzer, via het arbeidsbureau in Venlo naar Recklinghausen is gestuurd. Maar de overeenkomsten zijn opvallend, mogelijk hebben beide elkaar vaker ontmoet in Recklinghausen. Tenslotte was het de heren vrij om in hun eigen tijd door de stad te slenteren. Maar zeker weten doen we het niet.

 

Frans Meijboom

Frans Meijboom wordt 27-07-1914 geboren in Tegelen op de Venloseweg. Bij het begin van de oorlog woont het gezin op de Veldstraat 117. Vrijgezel Frans werkt bij het begin van de oorlog in de steenfabriek van Canoy-Herfkens.

In de loop van 1942 meldt hij zich vrijwillig bij Arbeidsbureau. Onderduiken was geen optie voor Frans want daar was hij te ongedurig voor, vond men. De kans dat hij, zonder het zelf te willen, het onderduikadres zou verraden was groot. In tegenstelling tot zijn 2 jaar jongere broer Harie, die er wel voor koos om onder te duiken.

Frans krijgt het aanbod om in Recklinghausen te gaan werken bij waarschijnlijk de Reichsbahn, de latere Bundesbahn. Recklinghausen ligt op 100 km van Tegelen in het noordelijk deel van het Ruhrgebied. Een betaalde baan als stoker op de locomotieven. Niet voor personenvervoer maar hoofdzakelijk voor goederen zoals kolen, vooral voor de enorme staalindustrie in het Ruhrgebied. Stoker was een eenvoudig maar zwaar beroep, doel was om de stoomlocomotieven te voorzien van voldoende brandstof. Dit bleef hij doen tot het einde van de oorlog.

Na de oorlog spreekt Frans zelden of nooit over zijn periode in Recklinghausen. Terwijl ook hij toch ook geconfronteerd moet zijn met de regelmatige bombardementen op de stad en de spoorwegen. Zo af en toe vertelde hij wel eens een anekdote. Documenten of foto’s over de oorlogsperiode zijn er niet. Hij mocht overigens eenmaal per maand naar huis op zondag en eenmaal in de 14 dagen mocht hij tot aan de grens komen. Logischerwijs zal dat wel Kaldenkirchen zijn geweest. Zijn vader of een van zijn broers kwamen dan naar Kaldenkirchen en dan konden ze hem dingen meegeven en hij kon dingen afgeven zoals  kleding en eten maar ook sigaretten.

De arbeiders op het spoor hadden meer vrijheid dan mannen die in de grote fabrieken in de oorlogsindustrie moesten werken. Waar deze vaak opgesloten zaten in kampen mochten Frans en anderen ‘s avonds ook op stap gaan, naar de film of naar de cafés.
Zoals in de inleiding geschreven werkte Baer Pelzer uit Tegelen,  ook in Recklinghausen op het spoor. Of ze ooit samengewerkt hebben weten de kinderen niet. Andere namen zoals Sjraar Koppers en ene Gitmans vallen ook.

Frans heeft wel verteld dat hij een keer in een bomkrater was gevallen en zijn been had gebroken. Ook vertelde hij eens dat hij moest invallen voor een collega maar op het laatste moment hoefde het toch niet. Laat nu net die trein gebombardeerd zijn.

 

Aanval geallieerden op Recklinghausen 

 “Als ich am Morgen nach dem furchtbaren Angriff in die Trauerhalle kam, lagen dort auf dem Fußboden die Leichen der Bombenopfer. Für die vielen Toten konnten so schnell keine Särge beschafft werden. Es war auch kein Totengräber mehr da, der die notwendigen Gräber hätte ausheben können. […] Der NS-Oberbürgermeister und der Polizeipräsident waren geflohen, weil die Amerikaner anmarschierten.”

(Georg Möllers)

Volgens Jos en Margriet zou Frans rond mei 1945 zijn terug gekomen uit Duitsland. Of dit klopt is niet zeker. Vanaf maart 1945 wordt Recklinghausen en omgeving zwaar gebombardeerd. Deze bombardementen leiden tot talloze (burger) slachtoffers. Ook de spoorwegen worden zwaar getroffen. De bombardementen zijn de voorbereiding van de grondaanval die eind maart begin april begint. Uiteindelijk wordt Recklinghausen op 4 april 1945 bevrijd.

Hij heeft gelukkig geen trauma’s overgehouden aan het oorlogsgebeuren. Hij was een levensgenieter zeggen zijn kinderen. In mei 1951 trouwt Frans met Truus Beijers (1921-2005) uit Belfeld en samen krijgen ze drie kinderen. Na eerst een woning op de Betouwstraat te hebben betrokken, verhuizen ze in 1956 naar de Ruys de Beerenbrouckstraat.

Frans gaat na de oorlog werken bij de gemeente Tegelen. Tegenwoordig zou men Frans een mensen-mens noemen. Excelsior, kerkkoor, buurtvereniging de Drie Kronen, carnavalsvereniging de Kleitrappers, toneelvereniging Tosjopa, ’t Zaelke, sporthal, waar wat te doen was, was Frans ook. Op 26-01-1997 is hij op de leeftijd van 82 jaar overleden.

 

Het gedicht

Na zijn overlijden vindt hun moeder in de portemonnee van Frans een briefje met een gedicht. Het lijkt een dameshandschrift maar wie het geschreven heeft is onbekend. Onderaan het gedicht van twee kantjes staat: Bewaar dit zo lang als jij er bent. Frans heeft het blijkbaar zijn hele leven in zijn portemonnee bewaard. .

 

Sjraar Koppers

Sjraar Koppers van de Grotestraat heeft bij hun vader op dezelfde trein gezeten. Na de oorlog, na zijn huwelijk woonde deze op de Plechelmusstraat in Tegelen. Sjraar vertelde wel vaker over Duitsland, zegt Jos. Bv als ze met de trein onderweg waren, kwam het voor dat geallieerde vliegtuigen de trein onder vuur namen. In de loop van de oorlog gebeurde dit steeds vaker. Dan moest men dekking zoeken ergens langs het spoor. Voor die gelegenheid hadden ze altijd wat kolen opzij gelegd. Die ruilden ze dan snel bij de boerderijen-huizen langs het spoor voor voedsel of sigaretten. Want ze kregen wel eten maar wat aanvulling was wel gewenst.

 

17.- De neven Joseph (1909-1945) en Alphons (1908-1994) Kreykamp

Joseph Pierre Franciscus Kreykamp werd 27-08-1909 geboren in Tegelen. Hij was een zoon van Jakobus Lodewijk Franciscus (Frans) Kreykamp en Maria H.V.H.(Trinette) Houtmortels.
Hij is 2 januari1945 om het leven gekomen in Dernbach Duitsland, een plaatsje dat dicht bij Frankfurt am Main ligt, op 190 km van Tegelen. Hij was niet gehuwd. Hij werd begraven op het Gemeinde Friedhof in Dernbach.

Hij woonde volgens het Dodenboek Venlo van 29-10-1941 tot 17-2-1944 op Kerkstraat 3 in Tegelen. Zijn vader, die op “Sevenster” in Steyl woont, schrijft in een brief dd 27-7-1950 aan de Dienst Identificatie en Berging in Den Haag: “Mijn zoon, de Sergeant der Infanterie Joseph P.F. Kreykamp, was na de intrekking der invrijheidsstelling van Nederlandse krijgsgevangenen in Duitschland ondergedoken, en werkzaam van een door zijn broer geleide tabaksfabriek aldaar. Op 2 januari 1945, werd hij, rijdende in een auto nabij Montabaur (Westerwald) door geallieerde vliegers gedood en op het kerkhof in Dernbach begraven, welk graf is aangeduid door een wit kruis, dat zijn naam draagt. “Sterbeurkunde” sluit ik hierbij in. Ik verzoek u mij te willen mededeelen, of het mogelijk zal zijn het stoffelijk overschot op vaderlandsche bodem te begraven.” Een antwoord op de brief is er niet. Zijn naam staat vermeld op het oorlogsmonument in Tegelen op de Raadhuislaan. Bij het Nationaal-Archief Dwangarbeiders komt de naam van Joseph Kreykamp niet voor.

Wel wordt er tweemaal de naam genoemd van een andere Kreykamp. Alphons Kreykamp *07-01-1908 Tegelen, woonde in Den Haag. Hij verblijft in januari 1945 in het Maria Johanna Hospital in Rees am Niederrhein. Rees ligt 90 km van Tegelen tussen Xanten en Emmerik.

Waar hij gewerkt heeft staat er niet bij vermeld, maar het zal in de buurt van Rees zijn geweest. Het is een neef van de in 1945 overleden Joseph Kreykamp
Op 21-4-1964 werd hij tot Officier Orde van Oranje-Nassau benoemd. Hij woonde toen in Den Haag. Hij werkte toen als hoofdadministrateur bij het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen (OKW). Hij is 10 juni 1994 overleden in Den Haag.

 

 

 

 

18. Wilhelm Jozef Martens (1918-1950) – op weg naar Beieren

PM.

 

19.- Frans Engelen (1927-1992) – Vriendschap ontstaat

Veel ellende is te lezen in de verhalen van de fabrieken waar de arbeiders in de jaren 1940 – 1945 naar toe werden gezonden. In het bijzonder die fabrieken die direct betrokken waren bij de oorlogsindustrie. De munitiefabrieken, de wapenfabrieken, de brandstof fabrikanten enzovoorts. Controle op de locatie was streng, arbeiders werden niet goed behandeld (wantrouwen stond voorop) en huisvesting was minimaal.

Maar het kan ook anders. Een bewijs daarvan is Frans Engelen. Na de oorlog een bekende naam in de wijk op de Heide. Buurtvereniging, Boereraod, ’t Tremke, wijkraad. Verenigingen die Frans een warm hart toedroeg. Frans groeide niet op de Heide op maar in de Koningstraat in Tegelen.

Vermelding Nationaal archief

Het was maar een kleine vermelding in de duizenden formulieren die het Nationaal Archief op hun website plaatste. Tussen de lijsten die betrekking hadden inschrijven van de Krankenkasse Harburg die 201 Nederlanders en 185 onbekende nationaliteiten bevatte stond Frans Engelen, geboren 22.01.1927. Verder vermelding dat hij tot 15.09.1945 bij Heinrich Glade in Klecken 2 gewerkt had. Een opmerkelijk datum 15 september 1945 temeer omdat Hamburg en omgeving als in mei 1945 bevrijd was. Was er geen vervoer naar Nederland? Had Frans het naar zijn zin daar?

Verder was er nog een kaart te vinden dat hij inderdaad in de gemeente daar was ingeschreven. Meer info was er niet.

Een verzoek aan het gemeentelijk archief van Rosengarten, de gemeente waar Klecken tegenwoordig onder valt, levert niet veel op. Medewerkster Stefanie Sardoch stuurt ons een bladzijde uit een oud adresboek van Klecken waar Heinrich Glade wordt genoemd. Hij blijkt boer te zijn. Frans Engelen is dus op een boerderij terecht gekomen in een plaatsje onder Hamburg met in die tijd 623 inwoners.

Op internet blijkt dat er nog een familie Glade in Klecken woont. Ze bezitten een stoeterij. Als we bellen neemt Andre Glade de telefoon op. Ach ja, der Franz. Natürlich,alsof hij over een oude bekende spreekt. Frans blijkt bij de opa van Andre Glade te hebben gewerkt. Hij belooft ons te informeren en ons terug te mailen. Welk hij ook doet.

Andre Glade, de achterkleinzoon van de in het adressenboek genoemde Heinrich Glade kan zich Frans engelen niet meer herinneren. Maar zijn opa, Friedrich Glade nog wel.

 

Het blijkt dat Frans terecht komt bij het echtpaar Heinrich en Martha Glade. Beide bezitten een grote boerderij die aan de buitenkant van Klecken ligt. Inwonend is ook de zoon Friedrich Glade, geboren in 1921.

 

 

Het klikt tussen de familie Glade en Frans Engelen. Wellicht dat de leeftijd van de zoon Friedrich een rol heeft gespeeld maar uit de verhalen van Klecken blijkt dat Frans het naar zijn zin heeft in het kleine dorpje.

Maar niet alleen met de boer en de boerin klikt het, ook met de plaatselijk smid, de familie Stolze ontstaat vriendschap.

 

Als Frans in 1949 uiteindelijk weer naar Tegelen komt blijven de contacten bestaan. In tegelen trouwt hij met Toos Smeets en met haar en de kinderen bezoeken zij met enige regelmaat beide families in Klecken. De familie Stolze komt zelfs nog een keer naar Tegelen om te kijken waar de familie Engelen woont. Ook na het overlijden van Heinrich Glade blijft het contact met Friedrich en nadien Andre bestaan.

 

Na het overlijden van Frans in 1992 blijft ook de zoon Peter Klecken bezoeken.

 

Een uitzondering. Dat kunnen we wel stellen. Het verblijf en de verzorging bij de plaatselijk boer en en smid moet erg goed zijn geweest. Zo goed dat er een vriendschap ontstond die nog vele jaren stand hield.

 

 

 

20.- Lijst Tegelse mannen en vrouwen in Arbeitseinsatz

Uit de Collectie Arbeidsinzet hebben we een overzicht gehaald van de Tegelse en Steylerse inwoners. Dit overzicht blijkt bij nadere analyse lang niet volledig; diverse personen staan wel op de documenten die te vinden zijn in de collectie, maar zijn niet terug te vinden in de lijsten. Daarnaast is van diverse personen bekend dat ze niet in de Collectie Arbeidsinzet zijn opgenomen.

Van de 250 personen overleefden 9 personen de gruwelijkheden van de oorlog niet. Ze staan op onze lijst van Tegelse oorlogsslachtoffers. Van de onderstaande 250 Tegelse en Steylerse mannen en vrouwen hebben we van 148 personen ook een bidprentje (zie ons bidprentjesoverzicht). Doordat diverse namen in de collectie niet juist zijn beschreven, weten we door het bidprentje wel de juiste schrijfwijze. Dit is in onderstaande lijst vermeld. Weet je meer over de periode van de Arbeitseinsatz van deze personen? Dan horen we het graag!

De lijst kun je sorteren door op de kolomtitel te klikken of gebruik de zoekfunctie als je een specifieke naam zoekt. Als er een groen plusje vóór de achternaam staat, kan je meer informatie zien door erop te klikken.

 

Achternaam	Tussenvoegsel	Voornaam	Geboorteplaats	Geboortedatum	Lijst oorlogsslachtoffers	Achternaam bidprentje	Voornaam bidprentje	Geslacht	Overlijdensjaar	1. Echtg.achternaam	1. Echtg.voornaam
Aarte		Franziskus	Tegelen	10-10-1884	nee
Achten		Heinrich	Tegelen	11-8-1908	nee	Achten	Driekus	m	1996	Diepen van +	Ciska
Adams		Gerardus	Tegelen	30-7-1921	nee	Adams	Gradje	m	2009	Dael van +	Agnes
Baden	van	Wilh. Johannes	Tegelen	16-3-1901	nee
Basten Batenburg	van	Eugene	Tegelen	7-3-1926	nee	Basten Batenburg van	Eugenius	m	2020
Basten Batenburg	van	Georg	Tegelen	18-2-1924	nee
Baten		Hermanus	Tegelen	4-8-1924	nee	Baten	Herman Ludo.	m	1971	Hodzelmans +	Elisabeth
Becks		Johann	Tegelen	4-4-1923	nee
Beckx		Piere	Steyil-Tegeln	11-1-1923	nee	Beckx	Pierre	m	2007	Curvers +	Paula
Bedaux		Jakob	Tegelen	30-9-1916	nee
Berkermann		Petrus	Tegelen	23-9-1916	nee	Broekman	Piet	m	1978	Brummans	Martha
Berkers		Johann	Salzbergen	12-10-1923	nee
Berkers		Johannes	Tegelen	26-3-1923	nee
Beurskens		Hubert	Tegelen	10-4-1914	nee	Beurskens	Hubertus	m	1968	Willemsen	Hubertina
Beurskens		Joachim	Tegelen	28-12-1918	nee	Beurskens	Joachim J	m	1987
Beurskens		Peter	Tegelen	19-3-1923	nee	Beurskens	Piet	m	2003	Stoffels +	Stien
Bongaarts		Willem	Tegelen	26-11-1918	nee	Bongaarts	Wiel	m	1989	Bartelet	Jeanne
Bongaerts		Wilhelm Jakob	Tegelen	24-4-1920	nee	Bongaerts	Jac	m	1997	Hovens	Truce
Bongaerts		Willem	Tegelen	23-11-1922	nee	Bongaerts	Willy	m	1997	Rijniers	Sisca
Bongard	v.d.	J.M. Gerh.	Tegelen	16-1-1907	nee	Bongard van den	Johannes M G	m	1982	Janssen	Wilhelmina
Bragt	v.	Andrean	Tegelen	27-8-1919	nee
Broek	Op het	H.H.J.	Tegelen	18-8-1899	nee
Brok	ter	Hendr. G.	Tegelen	27-6-1889	nee
Burhenne		Frederic	Tegelen	13-3-1922	nee
Byker		Johann	Tegelen	31-8-1918	nee
Christianus		Eduard	Tegelen	11-1-1916	nee	Christiaans	Eduard	m	1981	Bedaux	Anna
Cleophas		Mathieu	Tegelen	8-3-1909	nee	Cleophas	Jeu	m	1991	Bisschops	Tiny
Coppens		Johann	Tegelen	6-8-1922	nee	Coppes	Jan	m	1991	Meulemeester de	Elly
Cormaux		Hendrikus Andreas Josephus	Tegelen	13-5-1922	nee
Cox		Hubertus A.		10-12-1926	nee
Cremers		Albertus	Tegelen	5-4-1909	nee	Cremers	Albertus Theod.	m	1970	Giesbertz	Bertha Aldeg.
Cremers		Karl	Tegelen	7-8-1919	nee
Crienen		Johannes	Tegelen	28-9-1920	nee	Crienen	Jan	m	2004	Kreykamp	Tiny
Criy		Petronella	Tegelen	19-11-1896	nee	Crooy van	Petronella	v	1985
Crooy	van	Antonius Wilhelmus	Tegelen	18-8-1914	nee	Crooy van	Twan	m	1986	Maurmair	Fien
Cruijsberg		Godfried	Tegelen	25-7-1920	nee	Cruijsberg	Frits	m	1989	Kooten van	Fien
Dael		Michael	Tegelen	28-10-1911	nee	Dael van	Michel	m	1994	Coenen	Anna
Daniels		Anton		23-2-1913	nee
Dankers		H.		2-9-1919	nee	Dankers	Harrie	m	1995
Daumen		Math.	Tegelen	15-8-1917	nee	Doumen	Mathias M	m	1987	Ardenne van	Conelia M H
Deinum		Johannes	Tegelen	14-7-1920	nee	Deinum	Johannes Hub.	m	1979	Elsen van	Wilhelmina F
Denessen		Gertrud	Tegelen	23-5-1924	nee	Denessen	Gertruda Ald.	v	1948
Denessen		Laurenz	Tegelen	17-1-1911	nee	Denessen	Laurens WJA	m	1968	Claessen	Johanna M
Derikx		Josef	Tegelen	31-3-1914	nee
Deursen	van	Jakobus	Tegelen	25-10-1922	nee	Deursen van	Sjaak	m	1997	Beckx	Lenie
Deuzen	van	Hendrik	Tegelen	5-12-1912	nee	Deuzen van	Har	m	1982	Geraets	Anna Hub.
Dheur		Andreas Josephus Egemius	Tegelen	19-8-1861	Ja, zie http://www.hktegelen.nl/slachtoffers
Didden		Godfried	Tegelen	23-6-1917	nee
Didden		Johann	Tegelen	10-3-1924	nee
Dijk	van	Mathias	Tegelen	25-3-1917	nee
Doesborg		Gerhard	Tegelen	6-6-1885	nee	Doesborgh	Gerard	m	1963	Gubbels +	Hendrica P
Doesborg		Mathias Peter Nobertus	Tegelen	8-6-1923	nee	Doesborg	Matthias	m	1978	Smeekers	Josephina
Doesborg		Johan	Tegelen	11-3-1923	nee
Doesborgh		Josef-Wilhelm	Tegelen	31-5-1924	nee	Doesborg	Jo	m	1998	Mulder	Mia
Doulen		Josef	Tegelen	19-3-1909	nee	Douben	Martin	m	1990	Sanders	Gertruda
Driel-Zimmermann	v.	Maria Elisabeth	Kleydt	15-3-1907	nee	Zimmermann	Maria Elisabeth	v	1996	Driel, van +	Koen
Driesen		Christina	Boxmeer	12-10-1924	nee
Driessen		Henricus	Tegelen	5-8-1923	nee	Driessen	Harie	m	1988
Driessen		Joh. Mathies	Tegelen	17-5-1921	nee
Driessen		Theodorus	Tegelen	14-7-1907	nee	Driessen	Theodorus	m	1987	Lier van	Elisabeth
Eijk	van	Paulus	Tegelen	1-12-1918	nee	Eijk van	Paul	m	1994	Dijk van	Truus
Elgers		Johannes	Schiedam	21-11-1915	nee
Engelen		Frans	Tegelen	22-1-1927	nee	Engelen	Frans	m	1992	Smeets	Toos
Engelen		Hendrik		1-3-1923	nee	Engelen	Henricus J.	m
Engelen		Johannes Theodor	Tegelen	30-10-1914	nee	Engelen	Jo	m	2002	Gielen	Mien
Engeler		Louise	Tegelen	15-5-1918	nee
Engels		Luise	Tegelen	15-8-1918	nee
Es	van	Maria		6-11-1926	nee	Es van	Marie	v	1996	Arens +	Piet
Eyk	van	Jan	Opsterland	19-6-1920	nee	Eijk van	Godefrida F.	v	1999	Cramer +	Jan
Eyk	van	Nikolaus	Tegelen	28-1-1875	nee
Eyk	van	Wilh.Ger.	Tegelen	26-1-1921	nee
Eyk	van	Wilh.Gerad.	Tegelen	26-12-1921	nee	Eijk van	Wiel	m	1985	Aerts	Martha
Faahsen		Jakobus	Tegelen	31-10-1915	nee	Faassen	Jac	m	1992	Valks	Nellie
Faassen		Johannes	Tegelen	6-3-1924	nee	Faassen	Jan	m	1991	Benders +	Riek
Fassen		Wilh.Hub.	Heerlen	22-3-1920	nee	Faassen	Wilhelmus H	m	1973	Broekman	Louisa A P
Feyen		Wilhelmus	Tegelen	18-2-1859	nee
Fleuren		Laurenz	Tegelen	26-12-1923	nee
Flos		Andre Antonius	Tegelen	28-2-1904	nee	Flos	Andreas Antonius	m	1967	Janssen	Maria Elisabeth Hubertina
Flos		Hubertus	Tegelen	3-9-1922	nee	Flos	Hubertus Hendrikus	m	1976	Sluijmers	Wilhelmina
Flos		Stephan	Tegelen	6-8-1919	nee	Flos	Fèn	m	1993	Loosveld +	Sien
Geraats		Leonhard	Tegelen	14-8-1876	Ja, zie http://www.hktegelen.nl/slachtoffers
Gerards		Konrad	Tegelen	3-5-1921	nee
Gielen		Frits	Tegelen	26-7-1909	nee	Gielen	Frits	m	1990	Stroeken	Nelly
Giesen		Andries	Tegelen	24-2-1869	nee
Göppel		Jacobus	Tegelen	6-11-1920	nee	Göppel	Sjaak	m	1990	Lenders	Mie
Göppel		Peter	Tegelen	19-10-1919	nee	Goppel	Pierre	m	1986	Nillesen	Netty
Groot	de	Heinrich	Tegelen	25-8-1884	nee
Gubbels		Agnes	Tegelen	29-5-1927	nee	Gubbels	Agnes	v	1997	Duniec	Jozef
Gubbels		Gerardus	Tegelen	9-10-1920	nee
Gubbels		Hendricus	Tegelen	19-9-1919	nee	Gubbels	Harrie	m	1993	0	Leen
Gubbels		Hendrikus	Tegelen	26-2-1916	nee	Gubbels	Harrie	m	1992	Beek van	Mia
Gubbels		Johannes	Tegelen	17-8-1922	nee	Gubbels	Jan	m	1992	Haronski	Gertrud
Gubbels		Josephus Gerardus	Tegelen	11-2-1923	nee	Gubbels	Sef	m	2003	Reijnders	Zus
Gubbels		Peter	Tegelen	31-3-1921	nee	Gubbels	Piet	m	1994
Hagenaars		Walter	Tegelen	6-8-1923	nee
Hamakers		Josef	Tegelen	25-11-1924	nee	Hamakers	Jozef Petrus	m	1945
Hamen	van	Korm.	Tegelen	17-12-1895	nee	Hameren van	Cornelis Andr.	m	1983	Hegger +	Maria Chr.
Hasselmann		Johanna		31-3-1919	nee
Hautus		Maria	Tegelen Nl.	24-5-1889	nee
Hekkens		Gerardus	Tegelen	16-9-1905	nee
Hekkens		M.	Tegelen	23-6-1911	nee
Helmers		Johannes Anton	Tegelen	18-11-1923	nee	Helmes	Jan	m	1993	Vossen	Lies
Hendricks		Anton	Tegelen	10-7-1907	nee	Hendriks	Antonius Joh.	m	1978	Siebers	Johanna
Hendricks		Hendrick	Tegelen	13-9-1876	nee	Hendriks	Hendrikus Hub.	m	1962	Collin +	Maria Cath.
Hendricks		Peter Joh.	Tegelen	26-2-1900	nee	Hendriks	Peter Joh.	m	1968	Gielen	Gertruda
Hendricksen		Louis	Tegelen	21-1-1920	nee	Hendriksen	Louis	m	1989	Coenders	Francisca
Hendriks		Johannes	Tegelen	22-4-1922	nee	Hendriks	Jan	m	2013
Hendriks		Peter	Tegelen	26-5-1924	nee	Hendriks	Jeu	m	2010	Janssen +	Rien
Hendriks		Wilhelmus	Tegelen	4-5-1922	nee
Hendrix		Peter L.	Tegelen	29-7-1910	nee	Hendrix	Lot	m	1973	Heuvel van den	An
Hermanns		Peter	Tegelen	12-7-1916	nee	Hermans	Peter Joseph	m	1978	Geuskens	Gertrudis Hub
Hermanns		Peter	Tegelen	4-9-1926	nee
Heuvel	van den	Gerardus	Tegelen	19-6-1919	nee	Heuvel van den	Grad	m	1976
Heuvel	v.d.	Jacobus	Tegelen	4-4-1923	nee	Heuvel van den	Jac	m	1983	Noten	Mia
Heuvel	van den	Stephanus	Tegelen	7-8-1923	nee	Heuvel van den	Stef	m	2015	Bercken van den	Mia
Heuvel	van den	Theodor	Tegelen	5-11-1914	nee	Heuvel van den	Theo	m	2007	Martens +	Mientje
Heyden	van der	Alexander	Tegelen	1-9-1921	nee	Heijden van der	Alex	m	1988	Steeghs +	Henny
Heyden	van der	Peter	Tegelen	1-2-1893	nee	Heijden van der	PetrusJohannes	m	1976	Trienes +	Maria Cornelia
Heymanns		Mathilde	Tegelen	6-4-1922	nee
Hinssen		Peter Egilius	Helmond	12-6-1920	nee
Hinssen		Wilhelm	Tegelen	24-1-1873	Ja, zie http://www.hktegelen.nl/slachtoffers
Holthuysen		Arnols	Tegelen	8-7-1916	nee	Holthuijsen	Arnoldus W	m	1970	Aarts	Johanna
Holthuysen		Hermann	Tegelen	10-10-1910	nee	Holthuysen	Herm	m	1978	Hubschenko +	Vera
Holtman		Hendrik	Tegelen	2-3-1914	nee
Holtmann		Franz	Tegelen	8-12-1894	nee
Holtmann		Hendrikus	Tegelen	22-7-1922	nee	Holtman	Henk	m	1984	Nass +	Mia
Holtmann		Jakobus	Tegelen	9-4-1923	nee
Holtmann		Theodor Peter Wilhelmus	Tegelen	3-3-1920	nee	Holtman	Piet	m	1980	Herd	Helena
Horck	van	Christian	Tegelen	16-2-1902	nee	Horck van	Christoffel H	m	1948	Rutjens	Anna Maria
Horck	van	Hendric	Steyl	14-9-1911	nee	Horck van	Henrikus	m	1970	Bergen van	Maria
Horms		Franz	Tegelen	18-7-1920	nee
Houba		Maria Johanna	Tegelen	5-9-1917	nee	Houba	Mies	v	1994	Rheenen van	Karel
Hovens		Ch.	Tegelen	19-3-1914	nee	Hovens	Chris	m	1980	Bosch	Nell
Hovens	v.d.	Cuno	Tegelen	27-4-1912	nee
Hovens		Jacobus Johannes	Tegelen	26-6-1921	nee	Hovens	Jacobus Joh.	m	1985	Manders	Bertha Jos.
Hovens		Jakob	Tegelen	8-3-1924	nee	Hovens	Jacques	m	1989	Janssen	Thërese
Hovens		Willy	Tegelen	14-6-1921	nee
Huskes		Paulus	Tegelen	15-7-1923	nee	Huskes	Paul	m	1985	Propst +	Elisa
Huys		Johann	Tegelen	6-3-1901	nee	Huijs	Johannes Hubertus J.	m	1968	Maassen	Maria Gertruda Hubertina
Huys		Peter	Tegelen	10-12-1909	nee	Huys	Peter Leon.	m	1949	Lahnstein +	Johanna
Jacobs		Anna	Tegelen	19-3-1918	nee	Jacobs	Anna	v	2007	Timmermans +	Thei
Jacobs		Anton	Tegelen	20-6-1914	nee	Jacobs	Toon	m	1998	Mierlo van +	Nellie
Jansen		Gerhardus	Tegelen	30-3-1920	nee
Janssen		Engelbert	Tegelen	9-6-1924	nee
Janssen		Heinrich	Tegelen	2-9-1856	nee
Janssen		Johannes	Tegelen	14-12-1925	nee	Janssen	Jan	m	1998	Zanders	Billa
Janssen		Willem	Tegelen	30-12-1876	nee
Jeuken		Hubert	Tegelen	24-7-1896	nee	Jeucken	Hubertus Jos.	m	1977	Schell	Godefrida P
Joaten		Hermann	Tegelen	10-7-1911	nee	Joosten	Herm	m	2001	Weber +	Maria
Jomel	van	J.J.	Tegelen	15-4-1912	nee	Bommel van	Jan	m	1995	Hurk van den +	Wilhelmina
Joosten		Peter	Tegelen	12-1-1924	nee	Joosten	Jèr	m	2002	Hawinkels	Tilla
Kerkhof	van de	Pierre	Tegelen	7-11-1924	nee	Kerkhof van de	Pierre	m	2009	Peters +	Soffie
Kerkhoff	vande	Theod.	Tegelen	5-4-1918	nee	Kerkhof van de	Theo	m	1990	Propst	Annie
Kerren		Theo	Tegelen		nee
Kesselmanns		Peter	Tegelen	8-4-1903	nee
Kessels		Michiel	Tegelen	27-4-1924	nee	Kessels	Michel	m	1988	Orval	Truus
Klein-Willemsen		Elisabeth Christina	Tegelen	7-8-1882	Ja, zie http://www.hktegelen.nl/slachtoffers
Koopers		Jacobus Josephus	Tegelen	25-9-1912	nee	Koppers	Jacques J	m	1953	Bertrand	Leonie Marie
Koppers		Bernardus	Tegelen	25-9-1912	nee	Koppers	Jacques J	m	1953	Bertrand	Leonie Marie
Koppers		Johanna	Tegelen	24-11-1920	nee
Koppers		Johannes	Tegelen	29-4-1915	nee
Körvers		Peter	Tegelen	25-12-1907	nee	Curvers	Pierre	m	1992	Schroemges +	Mie
Kremers		Theodurus	Tegelen	1-5-1913	nee
Kreykamp		Alphons	Tegelen	7-1-1908	nee
Kü?pers – Gitmanns		Petronella	Tegelen	1-1-1909	nee
Kurstjens		Christian	Tegelen	6-3-1921	nee
Laenen		Johannes	Tegelen	30-1-1916	nee	Leenen	Jo	m	1994	Gillessen	Helga
Lecluse		Franz	Kessel	22-5-1915	nee
Leenen		Andreas	Tegelen	6-4-1907	nee	Leenen	Drees	m	1990	Wegberg van	Mien
Leenen		Peter	Tegelen	13-12-1919	nee	Leenen	Pierre	m	1983	Sanders	Mia
Leijsten		Johann Marinus	Deurne	3-8-1918	nee	Leijsten	Jan	m	1996	Koolen +	Miet
Leipsig	van	Johann	Tegelen	16-7-1913	nee
Leipzig	van	Peter	Tegelen	31-1-1921	nee
Linssen		Anne	Tegelen	12-1-1923	nee	Linssen	Anny	v	1999	Schumacher +	Hans
Lucker		Peter Paulus	Tegelen	6-10-1894	nee	Lucker	Peter P.	m	1969	Bartels	Delpfine
Man	de	Josef	Tegelen	9-10-1864	Ja, zie http://www.hktegelen.nl/slachtoffers
Marcelissen		Hendrikus	Tegelen	8-8-1916	nee
Marcelissen		Wilhem	Tegelen	1-12-1923	nee	Marcelissen	Truus	v	2004	Weber +	Wiel
Martens		Wilhelm	Tegelen	2-9-1918	nee	Martens	Willem J.	m	1950	Beurskens	Martina
Menskes		Helene	Tegelen	26-7-1896	nee
Minten		Gertrud	Tegelen	11-1-1922	nee
Mols		Josef	Tegelen	10-11-1925	nee
Neelen		Eberhardus Bartolmäus	Tegelen	11-3-1923	nee	Neelen	Everardus	m	1998
Neelen		Mathias Jacobus	Tegelen	21-4-1921	nee
Niessen		Johannes Mart.	Tegelen	22-2-1918	nee	Niessen	Franciscus H	m	1993	Velraeds	Maria Cath.
Nooyen		Maria Johanna	Tegelen	9-5-1921	nee	Nooijen	Miep	v	2001	Kerren +	Pitter
Oever	van der	Hendrik	Tegelen	15-11-1922	nee
Orval		Louis	Tegelen	17-8-1923	nee	Orval	Louis	m	2011	Hillekens	Annie
Ottenheijn		Conradus Franc	Tegelen	1-5-1921	nee	Ottenheijm	Coen	m	2012
Peters		Geradus		20-3-1907	nee	Peters	Graadje	m	1996	Velpen van +	Sophia
Plank		Heinrich	Tegelen	13-6-1875	Ja, zie http://www.hktegelen.nl/slachtoffers
Pyls		Johannes	Tegelen	2-12-1920	nee	Pijls	Sjeng	m	1978	Reihs	Lies
Quicken		Leonardus	Tegelen	28-10-1920	nee
Randen	von	Douwe	Droiu yk	8-4-1917	nee	Randen van	Douwe	m	1997	Hauser	Petronella
Ras		Gerhard	Tegelen	20-10-1870	nee
Reijnders		Leonardus Wilh.	Tegelen	23-8-1917	nee	Reijnders	Leonardus W	m	1984	#ERROR!	0
Relouw		Hubertus G.	Stadt	11-7-1884	nee
Rens		Elisa Johanna	Tegelen	24-12-1916	nee
Rens	van	Matthias	Tegelen	29-2-1920	nee
Rens	van	Pieter Johannes	Tegelen	22-8-1913	nee	Rens van	Pieter Johannes	m	1983	Hendrickx	Wilhelmina Johanna P
Reus	van	Wilhelm	Tegelen	18-9-1921	nee
Rhee	van	Gerardus	Tegelen	7-3-1922	nee	Rhee van	Sjraar	m	2006	Wasser	Mia
Rheenen	van	Marianne	Tegelen	5-9-1917	nee
Ridder		Henrica	Tegelen	16-3-1921	nee
Roemerman		Hendrik	Tegelen	9-4-1915	nee	Roemermann	Hein	m	1983	Broekmans	M
Roemermann		Mathias	Tegelen	18-9-1916	nee	Roemerman	Mathieu (Jeu)	m	1998	Seegers +	Maria
Rolkes		Petrus	Tegelen	26-1-1867	Ja, zie http://www.hktegelen.nl/slachtoffers
Ronken		Hendrik	Tegelen	28-5-1904	nee
Rooze	de	Cornelius	s-Gravenhage	18-3-1923	nee
Saelmans		Stephanus	Tegelen	9-1-1921	nee	Saelmans	Fén	m	2009	Hendriks	Lies
Schartorje		Hendricus	Helmond	17-8-1921	nee	Schatorjé	Harrie	m	1990	Nouwen	Lina
Schattorje		Aloysius	Helmond	22-4-1914	nee	Schatorjé	Aloys	m	1985	Lieshout van +	Bets
Schattorje		Petrus	Tegelen	19-10-1884	nee
Schell		Hubert	Tegelen	26-4-1919	nee	Schell	Jeu	m	2000	Huberts	Maria
Schell		Theodorus	Tegelen	2-10-1891	nee
Schell		Jac. Hub.	Tegelen	28-11-1924	nee	Schell	Jacob	m	1993	Schipper	Henny
Scholten		Lodewijk	Tegelen	30-3-1919	nee	Scholten	Louis	m	2005	Ketelaars +	Riet
Schreurs		Wilhelmus	Tegelen	8-1-1914	nee	Schreurs	Wiel	m	1999	Verheijen +	To
Schroemges		Andreas	Tegelen	19-2-1919	nee
Sieraal		Franz	Tegelen	9-3-1882	nee
Slaatz		Johannes	Tegelen	19-3-1906	nee
Sloesen		Jos. Aug.	Tegelen	18-12-1905	nee	Sloesen	Joseph August	m	1988	Krumbach	Catharina HW
Sloesen		Ludwig	Tegelen	21-7-1917	nee	Sloesen	Wiel	m	2003	Sanders	Fien
Sloessen		Hendrikus	Tegelen	29-6-1913	nee	Sloesen	Harie	m	1993	Tomlow	Mien
Smeets		Franziskus Hubertus	Belfeld	15-4-1920	nee	Smeets	Frans	m	2000	Appel +	Elisabeth
Spoelstra		Hendrik	Tegelen	19-3-1919	nee	Spoelstra	Hendrik Joseph	m	2000	Gielen	Catharina M
Spoelstra		Peter	Tegelen	26-11-1921	nee	Spoelstra	Peter	m	1970	Vermeulen	Jacoba Ant.L
Stoffels		Hubertus Petrus	Tegelen	22-5-1923	nee	Stoffels	HubertusPetrus	m	1967	Peters	Henrica J Th
Stoffels		Pierre	Tegelen	20-1-1918	nee	Stoffels	Pierre	m	1992	Peters	Mies
Suntjes		Godfried	Kessel	15-11-1917	nee	Suntjens	Frits	m	1999	Heinen	Iedje
Swinkels		Stefan	Tegelen	30-12-1912	nee
Symons		Friedrich	Kevelaer	2-2-1922	nee
Tegelen	van	Johann		17-4-1875	nee
Thissen		Hubertus	Tegelen	9-5-1921	nee	Thissen	Hubèr	m	2008	Laak, van de	Jo
Tiggelers		Hubertus	Tegelen	6-6-1909	nee
Timmermann		John-L.		26-3-1924	nee	Timmermans	Lei	m	1997	0	Mia
Timmermanns		Cornelius Hubertus	Tegelen	15-9-1921	nee	Timmermans	Cor	m	2006	Sloesen	Mien
Tomlow		Peter	Tegelen	26-9-1917	nee	Tomlow	Piet	m	1990	Gubbels	Nellie
Tosserams		Wilhelm	Tegelen	9-11-1922	nee	Tosserams	Wilhelmus Cas.	m	1944
Vaessen		Koenraad	Maasbree	12-2-1921	nee
Velden	v.d.	Gerad	Tegelen	24-2-1910	nee
Verbeeren		Lodewikus	Tegelen	20-10-1918	nee
Verbony		Genard	Tegelen	3-5-1917	nee	Verbong	Sjraar	m	1981	Simons	Truus
Verlinden		Hendrik	Tegelen	28-6-1922	nee	Verlinden	Harrie	m	1987	Ummenthun	An
Vermazeren		Theodor	Arcen	24-4-1916	nee	Vermazeren	Theo	m	1997	Litjens	Mia
Vermeulen		Josef	Tegelen	23-3-1899	nee
Verscharen		Jacobus	Tegelen	24-3-1907	nee
Verstappen		Joh.	Tegelen	13-3-1911	nee	Verstappen	Sjeng	m	1980	Grosfeld	Door
Ververgaart		Johannes Theodor Hubert	Tegelen	28-5-1876	Ja, zie http://www.hktegelen.nl/slachtoffers
Vervoort		Johannes Malthias	Tegelen	23-11-1855	nee
Vervoort		Johannes Mathias	Tegelen	28-11-1855	Ja, zie http://www.hktegelen.nl/slachtoffers
Vervoort		Lambertus	Tegelen	23-11-1922	nee	Vervoort	Lambert	m	2004	Huberts +	Annie
Vinken		Jan	Tegelen	16-12-1924	nee	Vincken	Jan Rei.	m	1948	Thoen	Adriana
Vüllings		Margarete	Straelen	14-4-1923	nee	Vüllings	Greet	v	1999	Lommen	Sraar
Welters		Elise	Tegelen	1-4-1924	nee
Westheim		Eugenm.	Tegelen	24-6-1923	nee	Westheim	Eugène	m	1994	Stroetges	Gertrud
Willemsen		Martinus	Tegelen	16-5-1922	nee	Willemsen	Martinus	m	1972
Wolters		Josef	Venlo	2-7-1922	nee
Zwart		Henri	Tegelen	13-11-1923	nee	Zwart	Hay	m	2005	Vullings +	Rikie